Eğitim Tercihi

Psikolog Çiğdem Toksoy, öfkelenen çocukları sakinleştirmek için ebeveyn ve öğretmenlere şu tavsiyelerde ve taktiklerde bulunuyor…

Öfkenin, doyurulmamış isteklere, istenmeyen sonuçlara ve karşılanmayan beklentilere verilen, son derece doğal, evrensel ve insani bir duygusal tepki olduğunu dile getiren Çift ve Aile Terapisti Psikolog Çiğdem Toksoy, kontrolsüz öfkenin hem birey hem de toplum üzerinden inanılmaz bir etkisinin var olduğunu söylüyor. Toksoy, çocuklarda öfke belirtileri ve öfke patlamalarının nasıl kontrol edileceği konusunda ebeveyn ve öğretmenlere önemli tavsiyelerde bulunuyor.

Psikolog Çiğdem Toksoy, açlık, susuzluk, uykusuzluk veya yorgunluk, evde tartışma gibi kaygı yaratan durumlar, öfkenin ödüllendirilmesi (isteklerin yapılması), çevre ve arkadaşların dışlaması, alay etmesi, öfke gösteren birini örnek alması, temel ihtiyaçlarının zamanında giderilmemesi, tutarsız ebeveyn yaklaşımları (aynı ebeveynin farklı tepkiler vermesi, ebeveynlerin aynı konuda birbirinden farklı tepki vermesi), haksız yere verilen cezaların (durumu yeterince sorgulamadan, çocuğa açıklama yapmadan) çocuklarda öfke patlamalarına yol açtığını gözlemleyebildiklerini söylüyor.

Çocuklarda öfke belirtileri

Çocukların öfkelerini üç farklı tarzda yaşayabildiklerini ifade eden Çiğdem Toksoy, çocukların yaşadığı öfke gösterilerini şu şekilde anlatıyor:

-              İlki öfkeyi hapsetmektir. Davranış biçimi duygusal olarak içe dönmek, küsmek, ağlamak, hastalanmak ya da tedirgin olmak, öfke hissetmemek ama başka yerden çıkarmak, büyüklere şikayet etmek ve başkalarının çözüm üretmesini istemek şeklinde olur. Böyle davranmalarına neden olan düşünceler öfkelenmeye hakları olmadığı, öfkelenmenin yanlış olduğu, kontrollerini yitirme kaygısı, şiddetli duygular ile baş edememe, öfkesini gösterirse insanların ondan hoşlanmayacağı endişesi, sevdiklerinin yitirme riski veya birini üzmekten ya da incitmekten korkmaları olarak sıralanabilir.

-              Bazı çocuklar da öfkeyi serbest bırakmayı tercih ederler. Bunlar insanlara patlamak, fiziksel olarak zarar vermek tehdit etmek, bağırmak ya da küfretmek, eşyaları kırıp dökmek türü davranışlar sergilerler. Çünkü, “İnsanlara gücümü göstermeliyim, en iyi savunma saldırıdır” diye düşünürler. İnsanlarla fazla yakınlaşmaktan korkarlar, yanlış olmaya tahammülleri yoktur ve öfkeliyken, nasıl sakince iletişim kurulur bilemezler.

-              Bir de öfkesini kontrol edebilen çocuklar vardır. Bu çocuklar sakin kalmayı başarabilirler, rahatsızlık veren davranışı sakinde ifade ederler. Tartışmaya açıktırlar, empati yaparak başkalarının duygularını anlamaya çalışırlar. Uzlaşmak ve anlaşmak isterler, çünkü onlar için öfke normal bir duygudur. “Öfke hissedebilirim, öfkelendiğimde öfkeme yol açan sorunu çözümlemek isterim, öfkemi doğru bir şekilde ifade etmek isterim” diye düşünürler.

Çocuklarda öfke nasıl kontrol edilebilir?

Psikolog Çiğdem Toksoy, öfkelenen çocukları sakinleştirmek için ebeveyn ve öğretmenlere şu tavsiyelerde ve taktiklerde bulunuyor;

-              Öfkesi ile baş etmeyi öğrenmesine izin vermek.

-              Objektif olmayı deneyerek, yaşadığı sorunu onun gözünden görmeye, üstünüze alınmamaya çalışın.

-              Tepki vermek yerine, ‘çocuğum öfkelendiğinde benim içimde ne oluyor, yangını körüklememek için ben ne yapabilirim’ diye düşünün.

-              Çocuk sizden yardım isteyene kadar bekleyin.

-              Zorluk yaşadığı bir durumda ona akıl vermeye kalkarsanız, onu değiştirmeye çalıştığınızı düşünüp daha fazla öfkelenecektir. Fikrinizi duymaya açıksa, ne zamanlar öfkelendiği konusunda gözlemlerinizi onunla paylaşabilirsiniz.

-              “Dur, Mola” benzeri bir uyarı sözcüğünü kullanmaktır. Burada önceden belirlenmiş bu sözcüğü ona söylemeniz, “Yavaşla, nefes al, ne yapmak istediğini düşün, seçeneklere bak, sonra devam et” demektir. Böyle yaparak öfkesini kontrol etmek yerine çocuğun içinde neler olup bittiğini onun bakış açısından görmeye çalışıyoruz.

-              Bir diğer yöntem de ara vermektir. Her çocuğun öfke kontrol planı içinde bulunması gereken temel stratejidir. Ara vermek, öfkenin artmasına yol açan bir ortamdan uzaklaşmak ya da tartışmayı sonlandırmak demektir.

-              Bir başka yöntem de nefes alarak rahatlama tekniğini çocuğa öğretmen olabilir. Çocuğa diyafram nefesi alması öğretilerek öfkesini kontrol etmekte zorlandığı durumlarda kullanması sağlanabilir. Bu nefes alma egzersizi 3 derin nefes ile kısıtlanabilir. Bu kadarı bile öfkenin şiddetlenmesini engelleyecek kadar etkilidir.