Eğitim Tercihi

Okul öncesi eğitim neden önemli? Okul öncesi eğitim kaç yaşında başlamalı? Okul öncesi eğitim kurumlarını seçerken nelere dikkat edilmeli? Özel Deva Anadolu Sağlık Meslek Lisesi Müdürü Dr. Mustafa Mete okul öncesi eğitimle ilgili merak edilenleri yazdı.

Okul öncesi eğitimin çocuklar, aileler ve toplum açısından birçok faydası vardır. 0-6 yaş arasını kapsayan erken çocukluk dönemi çocuğun en hızlı geliştiği dönemdir. Beyin yapısı ve fonksiyonlarının gelişiminin üçte ikilik bölümü 0-4 yaş arasında tamamlanmaktadır. 3 yaşına kadar bir çocuğun beyni bir yetişkinden 2,5 kat fazla çalışır,  6 yaşına kadar bir profesörden 2 kat hızlıdır.

Yapılan tüm uluslararası araştırmalar ve uygulanan testler göstermektedir ki 0-6 yaş grubunda, gelişim düzeyinde okul öncesi eğitimi almış çocukların, akademik programlarda eğitim almış olanlara göre 1. sınıf başarı düzeyleri daha yüksektir. Okuma yazmaya daha hızlı geçmektedirler.12 yaşında IQ değerleri 5 puan daha yüksektir, 15 yaşında yetenek sınavlarında % 90 -100 arası başarı sağlarlar. % 65’i liseyi, % 45’i üniversiteyi sorunsuz kazanır ve bitirir.

Yetişkin olduklarında dış dünyayla kolay ve sağlıklı iletişim kuran, sosyal insanlar olurlar. Erken çocukluk dönemindeki deneyimler beynin çalışma biçimi için belirleyicidir. Yapılan çalışmalar okul öncesi eğitim alan çocuklarda okula devam oranlarının ve okul başarısının daha yüksek olduğunu göstermiştir.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KAÇ YAŞINDA BAŞLAMALI?

Okul öncesi eğitim için, hazır olma yaşı her çocuk için aynı değildir. Genel olarak anaokuluna başlama yaşının 2-4 yaş arası olduğunu söyleyebiliriz. Gelişimsel olarak bazı çocuklar 2 yaşında, bazı çocuklar da 3-4 yaşında anaokuluna başlamak için hazır olabilmektedir. 

Annenin çalışması nedeniyle daha önceden anneden ayrı kalmaya alışık olan, ihtiyaçlarını konuşarak veya başka biçimlerde ifade edebilen, basit komutları izleyebilen, yürüme ve koşma gibi kaba motor fonksiyonları gelişmiş olan çocuklar hangi yaşta olurlarsa olsunlar, anaokuluna başlayabilirler.

Konuşma, yeme, içme, hırçınlık, saldırganlık, büyüklerden ayrılamama, aşırı hareketlilik gibi sorunları olan çocukların anaokuluna gitmeleri de özellikle tavsiye edilebilmektedir.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE UYGULANAN YÖNTEMLER NELERDİR?

REGGIO EMILIA EĞİTİM METODU; Reggio Emilia, 1970'lerden bu yana kreş, anaokulları ve üniversitelerin işbirliğiyle rafine edilmiş başarılı etkin öğrenme yöntemidir. Reggio Emilia metodunun en önemli özelliği; çocuğun istenilen yeteneklerini geliştirebileceği, özenle düzenlenmiş ortam sunmasıdır.

Ortam; çocuğun farklı kişiler arasında ilişki kurması, hoş çevre yaratması, değişimler, etkinlikler ve alternatifler sunması, sosyo-etkin-bilişsel öğrenmenin gelişmesi için potansiyel sağlaması açısından çok önemlidir.

SCAMPER; Yaratıcı düşünmenin geliştirilmesinde kullanılan uygulanması kolay, eğlenceli bir beyin fırtınası yöntemidir.  Çocuklara farklı düşünme, hayal kurma ve sezgilerini kullanarak özgün ürünler ortaya koyma şansı verir.

SCAMPER zihinsel kalıplarımızın ötesinde hareket etmemizi sağlar. Çocuklara düşüncele¬rini değiştirmeleri ya da birleştirmeleri konusunda adım attırarak yaratıcı düşünmelerini sağlar. Michalko'ya göre SCAMPER'ın felsefesi şudur: "Her fikir var olan başka bir fikirden doğar"

ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİ

1. Beyaz Şapka. Beyaz tarafsız ve objektiftir.

2. Kırmızı Şapka. Kırmızı öfke tutku ve duyguyu çağrıştırır. Duygusal bir bakış açısı verir.

3. Siyah Şapka. Siyah karamsar ve olumsuzdur, kötümserdir. Bir şeyin niçin yapılmayacağını görür.

4. Sarı Şapka. Sarı güneş gibi aydınlık ve olumludur. İyimser umutlu ve olumlu düşünme ile ilgilidir.

5. Yeşil Şapka. Yeşil bereket ve verimli büyüme demektir. Yaratıcılık ve yeni fikirlerle ilgilidir. Yeşil renk, büyümenin, enerjinin ve yaşamın simgesi olan bitkileri çağrıştırır.

6. Mavi Şapka. Mavi serinkanlılığı temsil eder ve her şeyin üstündeki göğün rengidir. Düşünme sürecinin düzenlenmesine yardımcı olur.

SORU-CEVAP YÖNTEMİ, öğrencilere düşünme, konuşma ve yorum yapma alışkanlıkları kazandırma bakımından önemlidir

GEMS YÖNTEMİ

Tasarımları gereği GEMS etkinlikleri eylemle başlar. Kavramlar, öğrenciler konuyla tanıştıktan ve konu hakkında bir fikre sahip olup soru sormaya başladıktan sonra tartışılmaktadır. Önce yapıp sonra açıklamak şeklindeki bu yöntem, öğrencinin kendiliğinden harekete geçmesini, konunun temelindeki kavram ve fikirleri anlamak için gereken deneyimi edinmesini ve eleştirel düşünmesini sağlamaktadır. İdeal olarak öğrenciler, bu etkinliği gerçekleştirerek anlamalarını istediğiniz kavramlara sorularıyla kendiliklerinden yönelecektir.

GÖSTERİ YÖNTEMİ (DEMONSTRASYON):

Belirli olgu ve olaylara ilişkin bilgi edinmek, ilkeleri açıklamak, bir takım teknik ve becerileri öğretmek amacıyla öğrencilerin önünde anlatılanları deneme, yapma işi ve gösteri tekniğidir.

İŞBİRLİĞİNE DAYALI ÖĞRENME

İşbirliğine dayalı öğrenme, çocukların ortak bir amaç için birlikte beraber çalışmaları ile sağlanan bir öğrenme biçimi ve türüdür. İşbirliği gerektiren ortak çalışma sırasında farklı yetenekte olan çocukların birbirlerine yardımcı olarak öğrendikleri sanısı, bu tür öğrenmenin temelini oluşturur.

Çocukların birbirleriyle işbirliği kurarak, problem çözmeye, özgün bir yaratı ortaya çıkarmaya ya da bilgi toplamaya çalıştıkları işbirliği yolu ile öğrenme, eğitici drama etkinliklerinde sık yararlanılan bir öğrenme yoludur.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINI SEÇERKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

•             Burada birinci önemli olan öğretmendir.  Bu öğretmen kim, nerede eğitim almış, nasıl bir performans göstermiş bugüne kadar, bu çok önemlidir.

•             Okulun bulunduğu mekân çok önemlidir.

•             Okulun sağladığı fiziki imkânlar, okul gereçleri, eğitim araçları, bunlar çok önemlidir.

•             Okulun disiplin anlayışı ile ailenin disiplin anlayışının benzer, en azından yakın olması çok önemlidir.

•             Biz burada okulda, okulun sadece çocukları eğitmesini değil, anne babaları da eğitmesini bekliyoruz. Beni öğrencilerime her zaman söylediğim şey şu; her çocuğu kaydettiğinizde onun anne babasına da karşı sorumluluklarınız var. Çünkü anne babalar profesyonel eğitimciler değil. Anne baba olmak ayrı bir şey, eğitimci olmak ayrı bir şeydir. Onların yapabilecekleri hataları bizim eğitimcilerimizin görmesi ve onları doğru davranışlara yönlendirmesi burada çok önemlidir.

•             Ben çok süslü ve pırıltılı okullardan haz etmiyorum doğrusu, zaten hiçbir uzman da bunu önermiyor.

•             Sade olması, temizliğe dikkat edilmesi, güvenli bir ortam olması ve en önemlisi çocuğun burada kendini rahat hissetmesi, rahatça hareket edip eşyalara dokunabilmesi, oyun mekânlarının çocukların ihtiyaçlarına cevap verecek genişlikte ve rahatlıkta olması ve eğitim materyalinin zengin olması tercih sebepleri arasındadır.

Kurumun bir felsefesi ve uyguladığı yazılı bir sistemi olması gerekmektedir. Bu felsefenin sizin görüş ve beklentilerinize uygunluğu önemlidir. Kurumun kapısı size sürekli açık olmalıdır. Kendinizin ve çocuğunuzun gereksinimleri doğrultusunda, her zaman kurumu, sınıfı ziyaret edebilmelisiniz ve bu belirli gün ve saatlerle sınırlandırılmış olmamalıdır.

0-6 yaş grubunun öğrenme sistemi, somut, aktif, keşfe ve deneye dayalıdır. Akademik ve çocukları zorlayacak yaklaşımlardan ve beklentilerden kaçınılmalıdır. Günlük plan, çocukların, küçük kas-büyük kas, zihinsel, bilişsel ve sosyal gelişimine ait çalışmaların tümünü birden ve dengeli olarak içermelidir.

Çocuklara günlük işleyişte bireysel davranabilme ortamı mutlaka sağlanmalı ve tüm aktiviteler için seçme hakkı tanınmalıdır. Çocukların sosyal yaşam biçimlerinin ve toplumsal kurallarının oluşabilmesi, gelişebilmesi için, pozitif ve destekleyici davranılmalı, kırıcı, örseleyici davranışlardan kaçınılmalıdır.

Öğretmen-Çocuk İletişimi: Öğretmenler çocuklarla iletişim kurarken göz seviyesinde bulunmalı, konuşma biçimleri sıcak ve sevecen olmalıdır. Öğretmenler çocukların gereksinimlerini anında yanıtlamalı, çocukların sınıf içi davranışlarında rahat, canlı ve neşeli oldukları gözlenmelidir.

Öğretmen-Veli İletişimi: Öğretmenler, günlük olarak çocukların beslenme ve sağlık konularında, fiziksel ve ruhsal değişikliklerinde ailelere sözlü veya yazılı olarak bilgi aktarmalıdırlar. Ayrıca periyodik değerlendirme yapılarak, aileye gelişim düzeyi aktarılmalıdır.

Kurum-Veli İletişimi: Okul ve aile işbirliği içerisinde, çocuğun gelişimini olumlu yönde desteklemeli, yaşanan problemlerde birlikte çözüm üretebilmelidirler. Aileler, eğitim planı, işleyiş, program ve çocukları etkileyebilecek değişikliklerden kurum tarafından düzenli haberdar edilmelidirler.

MARKA OKULLAR OKUL ÖNCESİ EĞİTİMDE NASIL BİR MODEL UYGULUYOR?

Okul öncesi dönemde, çocukları öğrenmeye motive etmek, öz güven oluşturmak, iletişim becerilerini geliştirmek ve gelecek akademik hayatlarında başarı ile öne çıkmalarını sağlamak amacıyla okulda geliştirilmiş bir eğitim destek programı olan uygulamaktadır.

Okulda uygulanan eğitim programını Amerika ve Avrupa’nın seçkin anaokulu ve okul öncesi kurumlarında uygulanmakta olan okul öncesi anaokulu eğitim programları oluşturulmaktadır.

Okul öncesi dönem, kişinin “birey” olma yolunda ilerlediği gelişim sürecinin en kritik dönemidir. Bizler çocuğun içinde bulunduğu bu çok önemli sürecin bilinçli bir yaklaşımla değerlendirilmesi gerektiğine inanıyoruz. İşte bu nedenle aktif öğretim yöntemi ile çoklu zekâya hitap ederek eğitim ve öğretim yapılmasının yerinde olduğunu düşünüyoruz.

 Dilsel, matematiksel, görsel, bedensel, müziksel, sosyal, içsel ve doğal zekâları gibi zekâ türlerine yönelik çalışmalarla çocuğun var olan potansiyelini en iyi şekilde kullanmasını öğretmeye gayret ediyoruz.

Biz onlara beceri ve yaratıcılıklarını özgürce ortaya koyabilecekleri  bir öğrenme ortamı hazırlıyoruz. Mutlu, sağlıklı, eğlenceli, güvenli ve öğrenmeye ilgi uyandıran  bir ortamda; kendine güvenen, kişisel ve sosyal sorumluluklarını taşıyan, kendini değerlendirebilen, yaşadığı dünyaya duyarlı, ilke ve değerlerine sahip, yaşama dönük bireyler yetiştirmeyi hedef olarak görüyoruz.

GEMS etkinlikleri ile öğrencilerimize heyecan verici etkili fen ve matematik etkinliklerini sınıflara taşıyan kaliteli ve esnek bir ders programı uygulanmasını daha uygun görüyoruz. GEMS etkinliklerinin amacı, temel bilimsel kavram ve yöntemleri açıklarken hayal gücünü etkilemektir. GEMS üniteleri, fen bilgisi eğitiminde “gözetimli keşif” yönteminin en iyi yönlerini yansıtmaktadır.

ANNE-BABALARA OKUL ÖNCESİ EĞİTİM ÖNERİLERİ

Çocuğun eğitimi, okul ve aile arasında paylaşılan bir sorumluluktur. Anne babalar çocuğun eğitimine ne kadar erken katılırlarsa çocuğun kazanımları da o oranda artacaktır.    

Anne babaların eğitime katılımı, okul ve ev arasındaki devamlılığı da sağlayarak kazanılan bilgi ve becerilerin pekiştirilmesinde ve eğitimde sürekliliğin sağlanması sonucunda başarının artmasında etkilidir.

Aile eğitim etkinlikleri; çocuk sağlığı, çocuk gelişimi, davranış yönetimi, iletişim, beslenme, ruh sağlığı gibi konularda ailelerin bilgi ve becerilerini geliştirmeye yönelik sistemli ve planlı alışmalardır. Aile eğitimlerinden olumlu sonuçlar elde edebilmek için eğitimlerin etkili bir şekilde planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi gerekmektedir.   

Aile eğitimi programlarında aile bireylerinin genellikle de anne babaların çocuk yetiştirme becerilerinin geliştirilmesi ve desteklenmesi gerekir. Genellikle toplumda her konuda yaşanan hızlı değişimler, anne babaların eğitim gereksinimlerini de farklılaştırmaktadır.

Eğitim gereksinimleri farklılaşabilmesine rağmen temelde aile eğitimi; anne babalara çocuklarının fiziksel, ruhsal, duygusal ve sosyal yönden gelişimlerinin her aşamasında gerekli olan yetenek ve anlayışı kazanmalarına yardımcı olan bir eğitimdir. Çocuk belli yaşantısında aile ortamının yanı sıra okul ortamı da etkin biçimde yer almaktadır. Bu noktada çocuk için okul ve aile ortamında ortak amaçların ve yaklaşımların benimsenmesi ve sergilenmesi gereklidir.

Ortak amaç ve yaklaşımların belirlenmesi, uygulanması ve değerlendirilmesinde ise, aile eğitimi ve katılımı çalışmaları önem kazanmaktadır. Aile eğitimi ve katılımının önemi, öğrenimin her düzeyindeki pek çok araştırma ile ortaya konulmuştur. Bu nedenle okul öncesi eğitim kurumlarında aile eğitimleri yapılması ve bu eğitimlere ailelerin katılımı çocukların gelişim ve eğitiminde başarıyı ve sürekliliği sağlayacaktır.

Dr. Mustafa Mete

Özel Deva Anadolu Sağlık Meslek Lisesi Müdürü