---

---

Kayhan Karlı, Şura'da tartışma konusu olan Değerler Eğitimi konusunda yazdı.

Bir başarılar adamı değil, değerler adamı olmaya çalış.    

A. Einstein

Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte internetin hayatımızda daha çok yer aldığı ve küreselleşmenin hızlandığı 21. yüzyılda çocuklar da hızla değişmekte. Bu yüzyılda hem çocuk-aile ilişkisi hem de çocuk-öğretmen ilişkisi önceki yıllara göre farklı yaşanmaktayken ilişkilerimizde değerlerin göstergesi olarak tanımladığımız davranışlar da zamanla değişime uğruyor. Özellikle de yetişkinler çocukları ve gençleri değerlerini kaybetmekle suçlamakta. Bütün bunlar akla bazı soruları getiriyor;

Değerlerle ilgili nereden güç alıyoruz?

Değerler nerede?

Değerleri kaybetme yolunda mı ilerliyoruz?

Değerler öğretilebilir mi?

Bu noktada “değer nedir?” sorusunun cevabını bulmak için Wikipedya’ya baktığımızda şu tanımı buluyoruz;

Değer kavramı, öncelikle genel anlamda kişinin nesne ile ilişkisinden doğan nitelik olarak anlaşılır. Bu anlamda değer öznel bir görüş açısından değerlendirilir. Dolayısıyla da değer kişiden kişiye değişebilmekte, farklı türde değer düzeyleri ortaya konulabilmektedir. Değer’in bir başka ya da ikinci bir anlamı ise, kişinin kendi kişiselliğinin dışında, yani insanın deneyimlerinin dışında kendi başına varolan kendinde bir nitelik olarak anlaşılır. Max Scheler ve Nicolai Hartman’da bu yönde bir görüş görülür. Buna göre değerler, biçimsel yönden ve içeriksel yönden olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sonra bu alanlar da kendi alt bölümlerine ayrılabilirler. Değer kavramı hem nesne alanında hem de mantıksal alanda, ahlaksal alanda ve estetik alanda ortaya çıkar. Değerleri felsefenin ana konusu yapan ve ayrıca değerlerin incelenmesini hedefleyen felsefe eğilimi de söz konusudur ve bu değer felsefesi olarak adlandırılır.

Kurumlar, personelin sahip olduğu değerleri ve bu değerlerin uyuşmasını verimliliğin sağlanmasının ilk koşulu olarak görürken okullar da değerleri yeniden eğitimin bir parçası haline getirmeye çalışmaktadır. Bu konuda yapılabilecek en kolay çalışma herhangi bir kurumun web sitesindeki değerler bölümüne bakmak ve kurumun yapısıyla karşılaştırmaktır. Özellikle resmi okulların çok değişik yorumlarla değerlerini yorumladıklarını görmek şaşırtıcı değil. Son zamanlarda bu konu üzerindeki çalışmaların artması, insanların 21.yüzyılda kaybettiklerini bulma çabasına işaret etmektedir.

Yaşantıların ve eğitim-öğretim sisteminin değişime uğramasıyla öğretim yöntemleri yeniden tartışılmaya başlanmıştır. Okullarda öğretmenin performansı; planlama ve hazırlık, öğretim, öğretim ortamının tasarlanması ve profesyonel hizmet konuları ölçüt alınarak değerlendirilmekte. Bu noktada öğretmenin değerleri ve bu değerleri yansıtış şekli önemli. Çünkü artık hepimiz biliyoruz ki çocuklar sözleri değil davranışları örnek alıyorlar. Değerlerin kazandırılmasında yaşayarak modelleme önemlidir. Şeffaflığı değer olarak kabul eden bir okulda özellikle yetişkinler hangi davranışları göstermelidir ki bu çocuklar içinde modellenebilen bir değer olsun. Çocuğun hayatındaki en önemli modeller önce anne-babası sonra da öğretmenidir. Öğretmenin değerlerine sahip çıkması, dersi işlerken öğretmek istediklerine değerlerini de yansıtarak vermesi çocuğun kazanımlarını zenginleştirecektir.

Herhangi bir kişiye “Çocuğun için nasıl bir okul seçersin?” sorusunu sorduğumuzda genellikle “sınıflarda iyi öğretim yapılan okullar” tarif edilir. Aynı kişilere “olumlu veya olumsuz kendi okul hayatınızdan hangi öğretmeninizi hatırlıyorsunuz?” diye sorduğumuzda, aklımızda kalan anıların duygularımıza ya da bir değere dokunan yaşantılar olduğunu görebiliriz. Öğretilenler çoğunlukla unutulabilir ama duygular unutulmaz. Adaleti bir çocuğa ancak adil davranarak, bu duyguyu yaşamasını sağlayarak yerleştirebiliriz.

Değerleri olmayan okulun değerler eğitimi olur mu?

Bu nedenle “Değerler Eğitimi” kavramını okullarda bir ders gibi algılamak ve/veya öğretimini yapmaya çalışmak yerine, değerleri olan okullar yaratmak, bu değerleri yaşayarak modelleyen yetişkinlerin yaşayan değerler içinde büyüyen çocuklar için ortam oluşturmak gerekir.

Kayhan Karlı

Yenilikçi Öğrenme ve Öğretme Merkezi Kurucusu

@kayhankarli