---

---

Yükseköğrenime Geçişte Sorunlar ve Çözüm Önerileri

 

 

 

 

 

 

 

 

Türkiye’de yükseköğretime geçiş, her yıl 2 milyona yakın adayın girdiği merkezi bir sınav ve yerleştirme sistemi (ÖSYS) ile yapılıyor.

ADAY TÜRÜ	YGS-2012		YGS-2011
	SAYI	%	SAYI	%
Yalnız Sınavsız Geçiş İçin Başvuran	57.744	2,96	67.397	3,83
YGS'ye Giriş İçin Başvuran	1.895.479	97,04	1.692.144	96,17
Başvuran Tüm	1.953.223		1.759.541
YGS'ye Giren	1.837.737	96,95	1.648.635	97,43
Girmeyen	57.742	3,05	43.509	2,57
Sınavı Geçerli Olan	1.837.344	99,98	1.648.240	99,98
Puanı Hesaplanamayan	50.805	2,77	38.269	2,32
Puanı Hesaplanan	1.786.539	97,23	1.609.971	97,68
< 140 Puan Alan	187.587	10,50	126.061	7,83
> 140 Puan Alan	1.598.952	89,50	1.483.910	92,17
140 -180 Arası Puan Alan	287.633	16,10	202.373	12,57
> 180 Puan Alan	1.311.320	73,40	1.281.537	79,60
< 180 Puan Alan	475.219	26,60	328.434	20,40

LYS BAŞVURAN	2012	%	2011	%
LYS-1	619.132	71,06	625.204	69,85
LYS-2	308.701	35,43	293.791	32,82
LYS-3	666.164	76,46	681.091	76,09
LYS-4	385.660	44,26	378.048	42,24
LYS-5	49.543	5,69	41.731	4,66
TOPLAM ADAY SAYISI	871.313	66,45	895.089	69,84
LYS GİREN	2012	%	2011	%
LYS-1	600.874	68,96	601.000	67,14
LYS-2	293.096	33,64	276.900	30,94
LYS-3	630.859	72,40	635.000	70,94
LYS-4	367.750	42,21	349.100	39,00
LYS-5	45.586	5,23	31.300	3,50
TOPLAM ADAY SAYISI	871.313	66,45	895.089	69,84
LYS GEÇERLİ	2012	%	2011	%
LYS-1	600.822	68,96	601.000	67,14
LYS-2	293.067	33,64	276.900	30,94
LYS-3	630.801	72,40	635.000	70,94
LYS-4	367.729	42,20	349.100	39,00
LYS-5	45.581	5,23	31.300	3,50
TOPLAM ADAY SAYISI

Alanlarına göre baktığımızda adaylardan 180’i geçen ve tercih hakkı kazananların sayısı ise şöyle:

2012
PT.	> 180 ADAY SAYI						KONTENJAN					KON./ADAY
	TÜM	FB.	TM	SOS.	YD	MES.	TOPLAM	DEVLET	VAKIF	KKTC	Y.DIŞI
MF-1	246.779	202.223	26.771	151	866	16.768	19.253	17.918	1.104	201	30	7,80
MF-2	218.253	197.127	4.726	126	359	15.915	23.220	22.758	325	137		10,64
MF-3	218.301	196.763	4.820	171	353	16.194	25.502	20.615	3.730	1.077	80	11,68
MF-4	228.054	198.897	12.146	147	628	16.236	93.981	72.147	18.062	3.201	571	41,21
MF	246.779	202.223	26.771	171	866	16.236	161.956	133.438	23.221	4.616	681	65,63
TS-1	309.921	13.785	124.814	103.663	6.686	60.973	17.950	13.215	3.492	1.156	87	5,79
TS-2	371.254	30.226	155.803	109.268	7.549	68.408	29.338	26.895	1.581	767	95	7,90
TS	371.254	30.226	155.803	109.268	7.549	68.408	47.288	40.110	5.073	1.923	182	12,74
TM-1	403.181	147.246	212.156	7.795	2.390	33.594	66.799	52.953	11.812	1.635	399	16,57
TM-2	401.225	129.717	222.537	9.344	2.591	37.036	39.637	28.212	9.266	1.954	205	9,88
TM-3	413.184	113.208	234.429	19.539	3.188	42.820	23.543	17.207	5.006	1.250	80	5,70
TM	413.184	147.246	234.429	19.539	3.188	42.820	129.979	98.372	26.084	4.839	684	31,46
DİL-1	34.372	7.011	5.988	1.405	15.993	3.975	13.055	10.972	1.804	659	45	37,98
DİL-2	39.104	7.414	6.964	1.906	17.214	5.606	709	689	20			1,81
DİL-3	41.513	7.634	7.334	2.143	17.924	6.478	2.348	1.908	300	50	90	5,66
DİL	41.513	7.634	7.334	2.143	17.924	6.478	16.112	13.569	2.124	709	135	38,81
LYS P.	871.313						355.335	285.489	56.502	12.087	1.682	40,78
YGS1	727.782	308.127	238.835	46.718	17.469	116.633	3.883	2.901	505	477		0,53
YGS2	681.239	300.322	216.342	42.746	16.364	105.465	12.339	10.371	1.838	130		1,81
YGS3	1.256.363	319.647	391.723	182.347	44.449	318.197	106	106				0,01
YGS4	1.203.157	302.081	382.921	177.982	42.877	297.296	15.570	14.912	348	290	20	1,29
YGS5	1.187.533	327.251	374.701	162.665	40.143	282.773	7.624	6.535	574	505	10	0,64
YGS6	1.034.596	325.458	333.130	123.077	32.606	220.325	10.887	8.312	1.243	1.322	10	1,05
	1.256.363	327.251	382.921	177.982	44.449	318.197	50.409	43.137	4.508	2.724	40	4,01
	1.256.363	327.251	382.921	177.982	44.449	318.197	405.744	328.626	61.010	14.811	1.722	32,30
YGS1	727.782	308.127	238.835	46.718	17.469	116.633	107.360	100.623	5.982	655	100	14,75
YGS2	681.239	300.322	216.342	42.746	16.364	105.465	30.333	27.065	3.184	84	0	4,45
YGS3	1.256.363	319.647	391.723	182.347	44.449	318.197	7.797	5.631	1.957	209	0	0,62
YGS4	1.203.157	302.081	382.921	177.982	42.877	297.296	37.175	30.540	6.393	242	0	3,09
YGS5	1.187.533	327.251	374.701	162.665	40.143	282.773	16.291	12.783	3.478	30	0	1,37
YGS6	1.034.596	325.458	333.130	123.077	32.606	220.325	116.777	107.208	9.115	454	0	11,29
	1.256.363	327.251	382.921	177.982	44.449	318.197	315.733	283.850	30.109	1.674	100	25,13
	1.256.363	327.251	382.921	177.982	44.449	318.197	395.415	351.634	38.545	5.766	320	31,47

 

2011
PT.	> 180 ADAY SAYI						KONTENJAN					KON./ADAY
	TÜM	FEN B.	TM	SOS.	Y.DİL	MES.L.	TOPLAM	DEVLET	VAKIF	KKTC	Y.DIŞI
MF-1	376.972	215.998	139.494	1.237	92	20.151	19.132	17.539	1.270	273	50	5,08
MF-2	336.800	214.301	103.448	888	70	18.093	32.434	31.964	306	124	40	9,63
MF-3	338.245	213.796	104.868	1.028	75	18.478	20.780	17.233	2.467	991	89	6,14
MF-4	367.780	214.422	132.738	1.205	87	19.328	79.522	60.924	14.767	3.313	518	21,62
MF	376.972	215.998	139.494	1.237	92	20.151	151.868	127.660	18.810	4.701	697	40,29
TS-1	529.502	67.843	260.911	130.709	2.664	67.375	19.465	14.792	3.257	1.267	149	3,68
TS-2	576.594	75.636	287.889	134.174	2.915	75.980	28.076	25.654	1.365	922	135	4,87
TS	576.594	75.636	287.889	134.174	2.915	75.980	47.541	40.446	4.622	2.189	284	8,25
TM-1	623.176	209.675	267.381	89.078	1.815	55.227	59.581	46.839	10.766	1.555	421	9,56
TM-2	645.744	203.284	278.643	100.718	2.078	61.021	39.548	30.092	7.484	1.716	256	6,12
TM-3	669.731	194.349	290.697	113.107	2.412	69.166	18.093	13.432	3.534	1.027	100	2,70
TM	669.731	209.675	290.697	113.107	2.412	69.166	117.222	90.363	21.784	4.298	777	17,50
DİL-1	29.935	6.181	4.975	1.454	13.854	3.471	14.576	12.081	1.728	714	53	48,69
DİL-2	33.310	6.494	5.599	1.838	14.750	4.629	772	602	170			2,32
DİL-3	34.754	6.610	5.792	2.002	15.193	5.157	1.499	1.384	20		95	4,31
DİL	34.754	6.610	5.792	2.002	15.193	5.157	16.847	14067	1918	714	148	48,47
LYS P.	895.089						333.478	272.536	47.134	11.902	1.906	37,26
YGS1	797.170	303.282	284.199	71.951	11.962	125.776	4.798	3.714	395	539	150	0,60
YGS2	759.878	299.485	263.479	67.398	11.456	118.060	10.772	9.257	1.420	95		1,42
YGS3	1.298.896	317.234	425.666	212.214	22.200	321.582	100	100				0,01
YGS4	1.224.709	303.559	412.491	201.513	21.284	285.862	13.470	12.955	298	190	27	1,10
YGS5	1.248.157	320.990	414.713	197.108	21.413	293.933	6.202	5.206	544	442	10	0,50
YGS6	1.128.989	319.524	384.643	163.563	19.462	241.797	10.347	7.533	1.275	1.528	11	0,92
	1.298.896	319.524	425.666	212.214	22.200	321.582	45.689	38.765	3.932	2.794	198	3,52
	1.298.896	319.524	425.666	212.214	22.200	321.582	379.167	311.301	51.066	14.696	2.104	29,19
YGS1	797.170	303.282	284.199	71.951	11.962	125.776	98.559	92.067	4.867	665	960	12,36
YGS2	759.878	299.485	263.479	67.398	11.456	118.060	29.335	26.825	2.390	80	40	3,86
YGS3	1.298.896	317.234	425.666	212.214	22.200	321.582	5.218	4.387	692	139	0	0,40
YGS4	1.224.709	303.559	412.491	201.513	21.284	285.862	31.235	25.205	5.741	289	0	2,55
YGS5	1.248.157	320.990	414.713	197.108	21.413	293.933	18.174	15.195	2.929	50	0	1,46
YGS6	1.128.989	319.524	384.643	163.563	19.462	241.797	105.077	95.417	9.104	556	0	9,31
	1.298.896	319.524	425.666	212.214	22.200	321.582	287.598	259.096	25.723	1.779	1.000	22,14
	1.298.896	319.524	425.666	212.214	22.200	321.582	666.765	570.397	76.789	16.475	3.104	51,33

 

ÖSYS’de sınavlar, 103’ü Devlet 67’si Vakıf Üniversitesi 170 üniversitede ve 7 Vakıf-Meslek Yüksekokulu’nda (MYO), 547.194’ü lisans, 366.181’i önlisans, 24.301’i özel yetenek sınavı ile alan lisans, 937.676 yükseköğretim programına yerleştirilecek adayları belirlemek amacıyla yapılıyor.

Tüm bu yarış kontenjan sıkıntısı nedeniyle yaşanıyor:

	LİSANS			ÖNLİSANS
	2012	2011	2010	2012	2011	2010
Devlet	469.686	310.877	299404	334.263	276.167	276917
Vakıf	60.975	51.066	44179	30.144	25.932	32063
KKTC	14.811	14.696	15356	1.674	1.699	1706
Yurt Dışı	1.722	2.054	2029	100	150	150
Toplam	547194	380.704	362.978	366181	305.959	312.846

 

	ÖZEL YETENEK			TÜM
	2012	2011	2010	2012	2011	2010
Devlet	17.877	17.228	15.201	821.826	604.272	591.522
Vakıf	4.187	4.347	4.493	95.306	81.345	80.735
KKTC	2.141	2.277	2.132	18.626	18.672	19.194
Yurt Dışı	96	100	294	1.918	2.304	2.473
Toplam	24301	25.963	24.130	937676	712.626	699.954

Bu sistemde özel yetenek sınavı ile alan programlar dışındaki yükseköğretim programları 18 ayrı puan türü ile (YGS bağlantılı 6 ve LYS ilintili 12 puan türü) öğrenci alıyor.

Bu puan türleri için iki ayrı aşamalı bir sınav sistemi uygulanıyor: Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavları (LYS) (LYS-1-2-3-4-5).

LYS’lere giriş için YGS’de 100-500 aralığında ham olarak en az 180 almak gerekiyor. YGS’ye giren adayların en az % 80’i bu hakkı elde edebiliyor  (2012-YGS’de 1.311.320 aday).

Böylesine büyük sayıda adayın girdiği bu merkezi sınav ve yerleştirme sisteminde her dönem, soruların çalınması, toplu ya da bireysel kopya çekilmesi, yanlış soru gibi sorunlar yaşanması da kaçınılmaz oluyordu.

Bu çerçevede merkezi sınav ve yerleştirme sistemi, adil bir eleme ve yerleştirme yapmaktan uzaklaşıyor görüntüsü veriyor.

Bu bağlamda, ÖSYS’de var olan temel sorunları ve ortaya konulabilecek çözüm önerileri şunlar olabilir:

Sorun 1:

LYS’lere girenleri belirlemek için yapılan YGS’de adayların sadece % 20’sinin barem puan olan 180’nin altında kalarak LYS’lere girme hakkını kaybediyor olması, YGS’yi anlamsız kılıyor.

Çözüm 1:

YGS benzeri bir sınav yapılır. Bu sınava sadece YGS puanları ile alan önlisans ve sınırlı sayıdaki yüksekokuldaki lisans programlarını düşünen adaylar girer. Lisans programlarını düşünen adaylar girmek zorunda bırakılmaz.

Sorun 2:

Vakıf üniversite sayısının 70’e çıktığı bir yapıda bu üniversitelere bile merkezi yerleştirme ile öğrenci alınıyor olması, bu üniversitelerde kontenjan açıklarına neden oluyor. Bu yıl açıkların 200 binlere kadar çıkabileceği öngörülüyor.

2011-ÖSYS İLK YERLEŞTİRME AÇIK - TÜM                           SAYI

Devlet Üniversiteleri                                                                        29.442

Vakıf Üniversiteleri                                                                          16.643

KKTC Üniversiteleri                                                                          11.332

Diğer Ülkelerdeki Üniversiteler                                                      1.016

TOPLAM                                                                                            58.433

Çözüm 2:

YGS ve LYS yine yapılır. Ancak, vakıf üniversitelerinin nasıl öğrenci alacağı kendilerince belirlenir. İsteyen bu sınavlardan elde edilen istediği puanı ve istediği baremleri kullanarak öğrenci alır, isteyen vakıf üniversitesi bunların hiçbirini kullanmadan öğrenci alır.

Sorun 3: 

ÖSYS’de uygulanmakta olan OBP ve AOBP ölçme tekniği açısından sakıncalıdır ve yanlışlarla doludur.

OBP, öğrencinin okulundaki diploma puanlarına göre verilmektedir. 50-100 arası standartlaştırılsa da okullara göre farklı not uygulamaları nedeniyle, öğrenciler açısından haksızlıklara neden olmaktadır.

OBP, öğrenciler okullarına önem verilsin diye çıkarıldı. Okullara önem konusu ÖSYS’ye yüklenebilecek bir misyon değildir. Bu başta MEB’in olmak üzere, hepimizin ortak görevidir. Ancak bunun yolu ÖSYS ve AOBP değildir. Nitekim uygulandığı 11 yıldır da, OBP’nin okulların önemi konusuna en ufak bir katkı sağlamadığı apaçık ortadır. Tam tersine, notlarla oynandığı iddiaları ile hem okullar hem de öğretmenler her zaman itibar kaybetmektedirler.

 

 

Çözüm 3:

ÖSYS’de ne ad altında ne amaçla olursa olsun sınav dışı bir ölçüt kullanılmamalıdır. Ne AOBP, ne OBP, ne de farklı katsayı uygulamaları kullanılmalıdır. Tek kullanılacak ölçüt türü, adı, soru sayısı, vb ne olursa olsun üniversitelere giriş için yapılacak sınavda elde edilen net sayıları olmalıdır. Neti yüksek olan yüksek puan alır. Yüksek puan alan ne mezunu olursa olsun, yerleştirmede yüksek sıralarda yer alır.

 

Sorun 4: 

ÖSYS’de soru içerikleri açısından yetersizdir.

ÖSYS’de amaç üniversiteye en etkin öğrenci almaya odaklanmak yerine sürekli, ne sorarsak okullar önem kazanıra odaklanılıyor. Ne sorulursa sorulsun, son sınıfın son günü anlatılan konular da sorulsa, yarış sınavı olması nedeniyle, öğrenciler okul dışı kaynaklara (dershaneler vb.) yöneliyorlar ve okulun son 1-2 ayı rapor alarak vb. okullarına gitmek yerine ya kendileri hazırlanıyorlar ya da dershanelere vb. gidiyorlar.

Bilgisi çok olanı ölçen bir içerik var. Oysa belli nedenlerle o bilgiye sahip olamamış ancak, analitik düşünce yeteneği, muhakeme gücü yüksek öğrenciler olabiliyor.

Belli alanlar ve dersler (Fen, Matematik, Türkçe ve Sosyal Bilimler.) ön planda tutuluyor. Resim, Müzik, Spor, Siyaset, Ekonomi, Sanat, Kültür sorularına yer verilmiyor. Bu alanlarda da pratik uygulama yapmayı gerektirmeyecek sorular hazırlanılabilir ve sorulabilir.

 

Çözüm 4:

ÖSYS’de soru tür, alan ve içerik konusunda kesinlikle lise müfredatı baz alınmamalı, liseyi bitirmiş ve üniversite çağına gelmiş bir birey, ne tür bilgi ve becerilere sahip olması gerekiyorsa onları ölçecek tarzda sorular üretilmeli, soru alan yelpazesi olabildiğince geniş tutulmalıdır. Bilgiden çok genel akademik yetenek ölçücü sorulara yer verilmelidir.

 

 

 

Sorun 5: 

ÖSYS’nin sadece son sınıfta ve okullar kapandıktan sonra yapılması yanlıştır.

Sınav son sınıfta ve okullar kapandıktan sonra yapılınca, öğrenciler okul yaşamı ile sınavı birbirine karıştırarak, sınavda çıkmayacak ders ve konulara karşı olumsuz davranışlar sergileyebiliyorlar.

Sınav son sınıfta ve okullar kapandıktan sonra yapılınca, odak haline gelebiliyor ve okul dışı kaynaklara (dershaneler vb.) gitmek kaçınılmaz olarak görülebiliyor.

 

Çözüm 5:

ÖSYS, 10, 11 ve 12. sınıflarda yarı yıl tatillerinde girilebilecek, aynı format içerikli olacak ve öğrenci bunlardan en yüksek olanını kullanılmasını isteyebileceği bir sınava dönüştürülmelidir.  Böylece 2 tartışma konusu ortadan kalkacaktır. Dershanelere gitme konusu marjinal bir noktaya çekilecek; öğrencilerle-öğretmenler arasındaki sınavda çıkıyor-çıkmıyor kavgası son bulacaktır. 2. sorunda ve öneride anlatıldığı üzere, sınavın içeriği nedeniyle, kaçıncı sınıfta yapıldığının bir önemi kalmayacaktır.

 

Sorun 6: 

ÖSYS Tercihlerinin Yazın Liselerin Kapalı Olduğu Bir Dönemde Yapılması Yanlıştır.

Temmuz’un son haftası ve Ağustos’un ilk 2 haftası liselerin kapalı olduğu, öğretmenlerin yöneticilerin tatilde olduğu, çoğu okulun tadilatta olduğu bir dönemdir. Bu dönemde öğrenciler okullarında kimse (Genelde. Bazı özel liseler hariç) olmadığından, dershanelere yönelmekte ve tercihlerini oralarda yapmaktadırlar.

 

Çözüm 6:

ÖSYS tercihleri alan seçimi gibi okullarda ve son sınıfta Mart-Haziran aylarında yapılmalıdır.

 

Sorun 7: 

ÖSYS’de Baraj Puanları Yanlıştır.

Üniversitelerdeki az olan kontenjanlara kimin yerleşmesi gerektiğini belirlemek üzere yapılan ve bireysel bir eleme-sıralama sınavı olan ÖSYS’de, baraj puan uygulaması yanlıştır. Liseyi bitirmiş her öğrenci üniversite adayıdır. Kontenjanlar kısıtlı olduğu için hepsi üniversiteye gidememektedir. Bu nedenle, ÖSYS yapılıyor. Baraj uygulamasına gerek yoktur. Merkezi yerleştirmede bir bölüme, kontenjanında daha fazla talep varsa, puan başarı sırasına göre, kontenjan dahilindeki üst sırada yer alanlar yerleştiriliyor. Ayrıca baraja gerek yoktur. Bazı bölümlerde (özellikle vakıf üniversiteleri) açık oluyor, isteyen adaylar da var. Ancak, barajı geçemedikleri için yerleşemiyorlar. Bu ÖSYS’nin yapılış amacına aykırıdır. Baraj nedeniyle üniversiteli olmak isteyen adaylar açık kontenjan olmasına rağmen sisteme dahil olamıyor. 2012’de bu sayı 400 binlere ulaşmış durumda.

 

PT.	<180 ADAY SAYI
	2012	2011
MF-1	259.492	138.177
MF-2	288.018	178.349
MF-3	287.970	176.904
MF-4	278.217	147.669
TS-1	326.072	125.094
TS-2	264.739	78.002
TM-1	382.330	193.109
TM-2	384.286	170.541
TM-3	372.327	146.554

 

 

Çözüm 7:

ÖSYS’de baraj puanları tümüyle kalksın. Kim ne puanı alırsa alsın, tercih etme hakkına sahip olsun. Yerleştirme mantığı onları zaten eleyecektir. Açık var ve baraj altı bir yere giriyorsa da girsin. Liseyi bitirmiş bir öğrenci üniversitede öğrenim görebilecek demektir.Göremeyecekse sistem zaten onu eleyecektir.

 

Sorun 8: 

ÖSYS’de Kılavuzlar Anlaşılmaz Bir Dil İçermektedir.

ÖSYS kılavuzlarını öğrenci ve velilerin çoğu anlayamamaktadır. (Hoş çoğu hiç okumamaktadır ya.)

 

Çözüm 8:

Kılavuzlar görsel açıdan daha zengin, daha anlaşılır bir dille yazılmalıdır. Hukuki kaygı ile dil ağırlaştırılmamalıdır. Hukuki boyut için ayrı bir metin çıkarılabilir.

 

Sorun 9: 

ÖSYS’de Tüm Bilgiler Kamuoyu İle ya Hiç Paylaşılmıyor ya da geç Paylaşılıyor. Bu yanlıştır.

ÖSYS’de bazı veriler (en azında eğitimciler için önemli olanlar) kamuoyu ile ya hiç paylaşılmıyor ya da geç paylaşılıyor. Bu da vurgunculuğa neden oluyor. Bazı kişiler (özellikle medya) elde ettikleri yalan-yanlış-eksik bilgilerle kamuoyunu yanlış yönlendirebiliyorlar.

 

Çözüm 9:  

İlgili yılda en düşük puanı alan aday, liselerin ÖSYS ortalamaları, bölümlere en son yerleştirilen öğrencilerin puanları ve başarı sıraları (hatta testlerdeki doğru-yanlışları)  gibi bilgiler, sınav sonuçları ile birlikte hemen paylaşılmalıdır.

eğitimtercihi

 

OKTAY AYDIN

EĞİTİM DANIŞMAN