---

---

Prof. Dr. Tuğba Yanpar Yelken

Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Bundan 25-30 yıl önce üniversitede eğitim fakültesinde okurken öğretim üyelerimizden birisi “çocuklar ilerde dünyanın öbür ucuyla anında iletişim kurabileceksiniz” dediğinde hepimiz şaşkınlıkla karşılamıştık. Şimdi ise her yerde eğitim yapabiliyoruz.

Günümüzde teknoloji çağımızın en önemli kavramlarından biri haline gelmiştir. Çocuklar çok küçük yaşta teknoloji ile karşılaşmaktadır.  Bilgisayar, televizyon, internet, oyunlar vb. teknoloji temelli uygulamalar çocukların etkinliklerini değiştirmiştir. Okul öncesi eğitim kurumlarından diğer kademelere hepsinde çocuklar teknoloji ile desteklenmediğinde derslerden kısa sürede sıkılmaktadırlar. Derse ilişkin motivasyonları düşmektedir. Bu durum öğretmenlerin rol ve sorumluluklarında değişim meydana getirmektedir. Her ne kadar teknoloji çağında olsak da öğretmenlik mesleği asla vazgeçilmezdir. Öğretmen- öğrenci etkileşimin verdiği eğitimi hiçbir teknoloji tam anlamıyla veremez. O nedenle öğretmenlere büyük görevler düşmektedir. Teknolojiyi yakalama ve kullanma bu görevlerden birisidir. Günümüzde yüz yüze eğitim yanında karma eğitim modelleri, uzaktan eğitim, second life vb. ortamlar eğitim süreçlerinde yerini almıştır. Bu süreçlerde öğrenme kazanımları,  öğretim ilke ve yöntemleri, öğretim materyalleri, kaynaklar ve ölçme-değerlendirme gibi ögeler ile ilgili uygulamalar değişmektedir. Bu nedenle öğretmenler yaşam boyu öğrenme becerilerine sahip olarak kendilerini sürekli geliştirmelidir.

Yaşam boyu öğrenme Avrupa Komisyonu (2000) tarafından “bilgi ve beceri yanında kişisel, toplumsal ve ekonomik yaşamda ayakta kalmaya yarayacak, yaşamın her anında sürdürülen öğrenme etkinlikleri” olarak tanımlanmaktadır. Yaşam boyu öğrenme becerileri “ana dilde iletişim yeterliği”, “yabancı dil/dillerde iletişim yeterliği”, “matematiksel düşünme ile bilim ve teknolojideki temel beceriler”, “dijital yeterlik”, “öğrenmeyi öğrenme yeterliği”, “sosyal vatandaş olma bilinci ve girişimcilik” ile “kültürel bilinç ve ifade yeterliği” olarak belirtilmiştir. Öğrencilerin yaşam boyu öğrenmeye ilişkin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi öncelikle öğretmenlerin yaşam boyu öğrenen bireyler olmalarıyla ilişkilidir (Selvi 2011). Yaşam boyu öğrenme becerilerinden birisi de dijital yetkinlik ve teknolojiyi etkin kullanabilmedir edmedicom.com. Dijital yeterliğin, bilgi iletişim teknolojilerini etkili kullanabilme, bilginin ediniminde, üretiminde, değerlendirilmesinde, paylaşımında bilgisayarı etkili kullanabilme, internetle iletişim kurabilme olduğu (Konokman, Yanpar Yelken 2014), ayrıca Stefanov ve diğerleri de (2007) öğretmenlere bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanma olanağı sağlayan öğretmen yetiştirme programlarıyla öğretmenlerin yaşam boyu öğrenme yeterliklerinin geliştiğini belirtmiştir. Yapılan birçok çalışmada da BİT kullanımının yaşam boyu öğrenmede başarılı olma ve yaşam boyu öğrenmeye katılım göstermede oldukça etkili olduğuna değinilmiştir (Dowling ve diğerleri 2003; Günüç ve diğerleri 2012; Tan ve Morris 2006). Öğretimde teknoloji kullanımı, eğitim-öğretim sürecini kolaylaştırmak, bilgilerin açık-anlaşılır olmasını sağlamak ve soyut konu ve kavramların somutlaştırılması yoluyla anlamlı öğrenmeyi sağlamak açısından oldukça önemlidir (Efendioğlu 2015). Okul öncesinden başlayarak tüm eğitim kademelerinde teknolojinin etkisi yadsınamaz bir gerçektir. Bu durumda öğretmenlerin bilgi, beceri ve yetkinliklerinde en önemli konulardan birisi olarak bilgi ve iletişim teknolojilerini etkin kullanma gelmektedir.

Avrupa yeterlikler çerçevesi, ulusal yeterlikler çerçevesi ve yükseköğretim yeterlilikler çerçeveleri dikkate alındığında teknolojiyi nitelikli kullanabilme öğretmen eğitiminde yetkinlikler arasında yer almaktadır. Lisans düzeyinde Öğretmen yetiştirme yeterlilikleri incelendiğinde, iletişim ve sosyal yetkinlikte “Avrupa bilgisayar kullanma lisansının ileri düzeyinde bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanır” yetkinlik ifadesi vardır. Ayrıca öğrenme yetkinliği boyutunda “bilgiye ulaşma yollarını etkin bir şekilde kullanır”, “yaşam boyu öğrenmeye ilişkin olumlu bir tutum geliştirir” yetkinlik ifadeleri yer alır. Becerilerde “alanıyla ilgili ileri düzeyde bilgi kaynaklarını kullanır” beceri ifadesi bulunmaktadır (YÖK 2015). 

Öğretmen eğitiminde yeterliliğe dayalı eğitim önemlidir. Bu eğitim hizmet öncesinden hizmet içine kadar her aşamada gerekmektedir. Bilgi alt boyut olarak önemli ancak onun üzerinde bilgiyi kullanabilme yetkinliğine sahip olmak daha da önemlidir. Öğretmenin rehber rolü hatta ortak öğrenen rolü söz konusudur. Öğretmen öğrencilerine teknoloji yetkinliği konusunda örnek ve model olmalıdır. Örneğin internet nasıl kullanılır? Nomofobia nasıl önlenir? Araştırma nasıl yapılır? vb. En nitelikli şekilde teknolojiden nasıl faydalanılır? Bunun içinde öğretmen kendisini sürekli yetiştirmelidir.

Öğretmen eğitimine gereken önem verilmektedir. Örneğin Finlandiya’da eğitimdeki başarının arkasında yatan en büyük sebep öğretmen eğitimidir. Öğretmen eğitimi 5-6 yıllık bir süreci kapsıyor, adaylardan en iyileri seçiliyor ve öğretmen olmak isteyenlerin çok nitelikli olanları göreve başlayabiliyor (Yanpar Yelken, 2009). Ülkemizde de öğretmen eğitimi çok önem verilen bir konudur. Öğretmenler hizmet öncesinde ve hizmet içinde sürekli eğitilmektedir. Öğretmen eğitimi ile ilgili ulusal ve uluslararası yeni araştırmalar, uygulamalar yer almaktadır. MEB teknoloji yetkinliğine çok önem vermektedir. Fatih Projesi ve onunla ilgili öğretmen eğitimleri bu çalışmalardan birisi olarak örnek verilebilir. Yükseköğretim Kurulu Kalite ve yeterlilikler boyutlarından birisi olarak öğretmen eğitimine vurgu yapmaktadır. Bu bağlamda öğretmenlerin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimleri yenilikleri içermekte ve özelikle bilgiler yanında beceri ve yetkinlikleri kapsamaktadır. Eğitimciler olarak öğretmen yetiştirmede en önemli boyutlardan birisi de duygu boyutudur. Öğretmenlerin aldıkları eğitimler yanında duygusal olarak kendilerini yenileme çabalarının olması gerekir. Öğrenci kazanımı olarak öğrenmeyi öğrenmek bir başka deyişle balık tutmayı öğrenmek için öğretmenlerin de bu yetkinliğe sahip olması gerekir.

Sonuç olarak öğretmen kendisini sürekli yenilemelidir. Bu konuda başarının anahtarı öğretmenin kendisindedir. Öğretmenler teknolojiyi öğretimde etkili kullanabilme konusunda eğitim almalıdır. Bu eğitimleri takip etmeli ve gönüllü olmalıdır. Nicelikten çok nitelik ön planda olmalıdır. Nitelik için de öğretmenlerin farkındalığı ve yetkinliği gereklidir. Teknolojiye sahip olmak yeterli değildir, önemli olan doğru ve etkin kullanabilmektir. Öğretmenler teknolojik yenilikleri takip etmelidir. Kendileri bu yenilikleri öğrenmeye istekli olmalıdır. Bir başka deyişle, öğretmenler yaşam boyu öğrenme becerilerini bilmeli, uygulamalı ve kendilerini geliştirmelidir.

KAYNAKLAR

Avrupa Komisyonu (2000). A memorandum on lifelong learning. bruxelles. [Çevrim-içi: http://www.bolognaberlin2003.de/pdf/MemorandumEng.pdf], Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.

Avrupa Komisyonu. (2007). Directorate-general for education and culture. Key competences for lifelong learning European reference framework, Brussels, Belgium, ec lifelong learning programme. [Çevrim-içi: http://ec.europa.eu /dgs/ education_culture/publ/pdf/ll-learning/keycomp_en.pdf], Erişim tarihi: 2 Kasım 2011.

Dowling, D., Dowling, S., Dowling, C., Fisser, P., Grabowska, A., Hezemans, M., Kendall, M., Mihnev, P., Ritzen, M. Syslo, M. M. & Weert, T. J. V. (2003). Lifelong learning in the digital age (Focus Group Report). IFIP International Federation for Information Processing, 1-49.

Efendioğu, A. (2015).”Öğretim ve Öğrenme Sürecinde Teknolojik Yaklaşımlar”.  Öğretim  İlke ve Yöntemleri. Editör: T.Yanpar Yelken.  Ankar: Anı Yayıncılık

Günüç, S., Odabaşı, H. F. ve Kuzu, A. (2012). Yaşam boyu öğrenmeyi etkileyen faktörler. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2):309 -325.

Konokman,G. Y.  Yanpar Yelken, T. (2014). Eğitim Fakültesi Öğretim Elemanlarının Yaşam Boyu Öğrenme Yeterliklerine İlişkin Algıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(2), 267-281.

Selvi, K. (2011). Tecahers’ lifelong learning. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 61-69.

Stefanov, K., Naskinova, I. & Rouman, N. (2007). ICT-enhanced teacher training for lifelong competence development. [Available online at: http://lnx-hrl-075v.web.pwo.ou.nl/handle/1820/973], Erişim tarihi: 22 Mayıs 2011.

Tan, C. L. & Morris, J. S. (2006). Undergraduate college students, laptop computers, and lifelong learning. The Journal of General Education, 54(4), 316-338.

Yanpar Yelken, T. (2009). “Erasmus ve Arion İzlenimlerim” Çevrim içi: gazetenet.mersin.edu.tr/makalenet02.htm.  Erişim Tarihi 2.11.2015.

YÖK (2015) . TYYÇ. http://tyyc.yok.gov.tr/  Çevrim İçi: 26.10.2015