---

---

SBS’nin ardından 8. Sınıf öğrencileri puanlarına göre okumak istedikleri liseler arasından tercihte bulunacaklar, şart olmasa da artık herkes biliyor ki iyi bir üniversiteye yerleşebilmenin en önemli basamaklarından biri aynı zamanda iyi bir lise eğitimi almaktan geçiyor. 

Türk eğitim sisteminde pek çok da lise türü var, bu lise türleri içerisinde öğrencilerden beklenen ileride seçmek istediği meslekle, gitmek istediği lise türü arasında paralel bağlar kurmasıdır. Mevcut sistem maalesef liseye geçişi öğrencinin okul başarısına ya da bir sınav başarısına endekslemiştir. Bu nedenle öğrencinin ileride seçmek istediği meslekle öğrencinin gideceği lise türü arasında doğrudan bir ilişki mevcuttur.

Öğrenci, liseden sonra üniversite ile akademik eğitimine devam etmek istiyor ise doğal olarak akademik eğitim veren ve bir üst öğretim kurumuna hazırlayan Anadolu, fen, sosyal bilimler ya da genel liselerden birisine devam etmelidir. 

Eğer öğrenci, liseden sonra üniversite ile akademik eğitimine devam etmek istemiyor ve bir an önce iş hayatına atılarak çalışmayı arzuluyorsa da mesleki ve teknik liselerden birisine kayıt yaptırmalıdır.

Ortaöğretim kurumlarına öğrenci alımına bakıldığında merkezi sınavlarla öğrenci alımı yapılan okullar arasında Anadolu Liseleri, Fen Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Anadolu Öğretmen Liseleri, Anadolu Meslek Liseleri ya da Anadolu İmam Hatip Liseleri gibi liseler bulunmaktadır.

Yazılı sınav ve Mülâkat ve Yetenek Sınavı ile öğrenci alan okullar arasında Askeri Liseler, Polis Koleji, Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri ya da Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri gibi okullar yer almaktadır.

Mezun olunan okulun diploma notuna göre öğrenci alan okullar içerisinde ise Endüstri Meslek Liseleri ve Kız Meslek Liseleri bulunmaktadır. Genel liseler ise herhangi bir koşula bağlı olmaksızın öğrencileri kabul eden lise türlerinden birisidir.

Okul türlerine bakıldığında her bir okul türünün öğrenciye sunduğu ayrıcalıklı durumlar vardır.

Fen Liseleri

Matematik ve fen dersleri ağırlıklı eğitim veren bu liselerde okuyan öğrencilerin mesleki tercihleri genel olarak sağlık bilimleri alanında ya da mühendislik bilimleri alanında oluşmaktadır. Bu okullara girebilmek için SBS sınavlarında çok iyi dereceler elde etmek gerekmektedir.

Sosyal Bilimler Liseleri

Edebiyat ve sosyal bilimler alanlarındaki ilgi ve yetenekleri üst düzeyde olan öğrencileri bu alanlarda yükseköğretime hazırlamak amacıyla kurulan sosyal bilimler liselerinde sözel ve eşit ağırlık alanlarında eğitim görmek isteyen öğrenciler için uygun eğitim olanakları sunmaktadır. Son yıllarda üniversiteye yerleştirmede sosyal bilimler lisesi ilk sıralarda yer almaktadır.

Anadolu Öğretmen Liseleri

Öğrencilere mezun olduklarında en fazla avantaj sağlayan okullar arasında ilk sırada Anadolu öğretmen liseleri gelmektedir. Anadolu öğretmen liseleri öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarına öğrenci hazırlayan kurumlar olmakla birlikte mezun olan öğrenciler istedikleri takdirde öğretmenlik dışındaki alan ve bölümleri de hiçbir kısıtlama olmadan rahatlıkla kazanabilmektedirler.

Anadolu Liseleri

Anadolu liseleri ise öğrencileri ilgi, yetenek ve başarılarına göre yükseköğretim programlarına hazırlayan ve yabancı dili belirli seviyede öğrencilere öğretmeyi amaçlayan okullardır. Bu okullardan mezun olan öğrenciler, sınavı kazanmaları halinde alanları ile ilgili istedikleri yükseköğretim programlarına devam edebilmektedirler.

Meslek Liseleri

Bir öğrenci, liseden sonra üniversite ile akademik eğitimine devam etmek istemiyor ve bir an önce iş hayatına atılarak çalışmayı arzuluyorsa da mesleki ve teknik liselerden birisine gidebilmek önemli bir avantajdır.

Milli Eğitim Bakanlığı son dönemdeki çalışmalarıyla meslek ve teknik liselere talebin artması için çalışmalar sürdürüyor. Örneğin; 2010-2014 stratejik planlarında MEB Meslek Liseleri mezunlarının girişimciliğini özendiriyor ve istihdama yönelik olarak ilgili kurumlarla iş birliği içerisinde kendi işini kurmak isteyen mezun öğrencilere kredi bularak kısa zamanda birer iş yeri sahibi olmalarını ve üretime katılmalarını teşvik etmeye çalışıyor. 

Bakanlığın bir diğer önemli çalışması da Meslek yüksekokullarının mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarıyla entegrasyonunu güçlendirmek ve meslek yüksekokullarını daha cazip hale getirmek.

Rehberlik Hizmeti

Öğrencilerin yukarıda belirtilen farklı Lise türleri arasından tercih yapabilmesi için iyi bir rehberlik hizmeti almasını şart görünüyor. Kendi ilgi ve yetenekleri konusunda farkındalığı artmış bir öğrencinin kendisine geleceği ile ilgili hedef belirlemesi bir o kadar kolay olabilecektir. Tabi ki öğrencinin belirlediği bu hedefin de ulaşılabilir, gerçekçi ve kendi gelecek beklentileri ile örtüşen bir hedef olması çok önemlidir.

Kendini ve Meslekleri Tanı

Genel olarak, “bireyin geçimini sağlamak için yürüttüğü etkinlikler bütünü” olarak tanımlanan meslek; kişinin potansiyelini en üst seviyede kullanarak, ilgi ve yeteneklerini kullanabileceği sosyal ve psikolojik doyum sağlayabileceği hayata dair önemli bir seçimdir. Bu seçimin doğru ve isabetli olarak yapılabilmesi, bireyin kendisini tanıması, meslekleri tanıması ve kendi özelliklerine uygun mesleklere yönelme kararı ile mümkün olur.

Meslek seçimi konusunda verilecek karar, dayanağını kişinin özünden almalıdır. Kişilik gelişimleri sağlıklı olan, özlerini tanıyan ve onu gerçekleştirme çabasında olan kimseler gerek kendileri gerekse çevre olanaklarına ilişkin doğru, ayrıntılı ve gerçekçi bilgilere sahip olduklarından, doğru karar vermekte güçlük çekmemektedirler.

Yaşam boyunca süren kariyer planlamasında lise yıllarında atılan adımlar, yaşanan deneyimler ve yapılan seçimler önemli rol oynar. Seçilen okul gencin;

•          İlgi ve yetenekleri doğrultusunda bir eğitim alabilmesinin yolunu açmışsa 

•          Kendisini tanımasına olanak sunuyorsa,

•          Bilgiye ulaşma kaynaklarını yeterince sunabiliyorsa,

•          Kendine güven duygusunu aşılayabiliyorsa

•          Önündeki seçenekleri değerlendirme fırsatını veriyorsa,

•          İletişim becerilerini geliştirip kendini ifade edebilmesine olanak sunuyorsa,

•          Seçeceği mesleğe ilişkin uygun dersleri almasını sağlıyorsa

•          Uygun bir rehberlik hizmeti sunuyorsa

Kendisine uygun bir okulu seçmiş demektir.

Okul Araştırırken

Biliyoruz ki her çocuğun ilgi ve yetenekleri birbirinden farklı. Kimi daha akademik ağırlıklı bir eğitim almak isterken kimi özel yetenekleri ile doğru orantılı farklı bir eğitim almak ister. O nedenle çocukların kendi özelliklerini ortaya koyabileceği, akademik olarak gelişimine katkı sağlayacağı sosyal ve duygusal alanda da gelişebileceği okul ortamları aranmalıdır. Okul seçimi ve tercihler aşaması sırasında ailelerin çocuklarıyla beraber tanıma amaçlı okul ziyaretleri yapmaları önemlidir.

Fiziki yapı eğitim kalitesini ve öğrencinin sosyal gelişimini etkileyen önemli faktörlerdendir. Dersliklerin büyüklüğünün öğrenci sayısı ile orantılı olması, öğrencilerin sosyal özelliklerini geliştirebileceği ve bağımsız bir birey olmasını sağlayacak sosyal etkinliklerin çeşitliliği, spor alanlarının genişliği, öğrendiklerini kullanmasını ve pekiştirmesini sağlayacak laboratuarların yeterli sayıda ve donanımda olması, bilişim teknolojilerinden sınıf ortamlarında olabildiğince yararlanılması iyi bir lise eğitimi için gerekli fiziksel donanımı ifade eder.

Öğretmen kadrosunun niteliği, okulun akademik alanlardaki başarısı, okul içi ve dışı proje çalışmalarında gelişmiş olması ve sosyal sorumluluklar üstlenmesi, okulun eğitim-öğretim düzeyi hakkında fikir verir. Yabancı dil eğitimi gençlerin çağı yakalaması için önemlidir.

Okulun rehberlik servisinin çalışmaları öğrencinin sosyal ve zihinsel gelişimi için önemlidir. Özellikle mesleki rehberlik çalışmalarının yapılması, öğrencinin bundan sonraki eğitim yaşamını sağlıklı bir şekilde yönlendirebilmesini sağlar. Okul yönetimi ve psikolojik danışmanların velilerle iletişimi, eğitimin desteklenmesi için önemli kriterlerden biridir.

Öğrencinin sosyal becerilerinin gelişmesini sağlayacak olan kulüp çalışmalarının ve eğitsel etkinliklerin aktif olarak sürdürülmesi önemlidir. Bu tür etkinlikler kişinin sorumluluk alma, takım çalışmasına uyum sağlama, kendi güçlü ve zayıf yanlarını tanımasına fırsat verir. Eğitim programının içinde sistemli bir şekilde yer verilen bu tür faaliyetler eğitimi destekler.

Okulun Dil Eğitimi İle İlgili Nelere Dikkat Edilmeli?

Günümüzde yabancı dil eğitiminin önemi gittikçe artmaktadır. Dünyada İngilizce dilini 2. dil olarak konuşanların sayısı anadil olarak konuşanları geçmektedir. Dünyada bilim dilinin %70’i, haberleşme dilinin %80’i ve Internet dilinin %90’ı İngilizce olarak yapılmaktadır.

Doğal olarak bir eğitim kurumunun öğrencisine kazandırmayı hedeflediği en önemli özelliklerden birisi de okuma ve yazma düzeyinde iyi bir yabancı dil becerisi olmalıdır. Anne baba olarak tercih edilecek okulun yabancı dile eğitimine bakışını iyi incelemeli ve değerlendirmelerini ona göre yapmalıdırlar.

Buna göre okul ; Dinlediğini ve okuduğunu anlamada, karşılıklı konuşma becerilerinde, sözlü ve yazılı anlatımda iyi bir dil becerisi verebilmelidir. Bu konuda araştırdığınız okulların mezunlarının Orta Öğretimde ya da Üniversite düzeyinde hazırlık sınıflarını atlama yüzdeleri sorgulanmalıdır.

Ailelere Düşen Sorumluluklar

Aileler, Lise seçimine daha geniş bir pencereden bakmalı, çocuğunu her yönüyle hayata hazırlayan okulları araştırıp bulmalı ve Üniversiteye en çok öğrenci yerleştiren okullar iyi okul değerlendirmesinde tek ölçüt değildir bunu bilmelidirler.

Sosyal yönü güçlü bir çocuk daha yaratıcı ve daha özgürdür, duygusal yönü gelişmiş sosyal sorumluluklar yüklenmiş çocuk kendisine ve çevresine karşı duyarlı empatik biri olarak yetişmektedir. Akademik desteği yeterince alabilmiş öğrenciden beklenen karşılaşabileceği engelleri aşabilme becerisidir. Bu nedenle veliler çocukları için akan suyun peşinden koşmak yerine akan suyun yönünü değiştirecek güçte ve olanaklarda eğitim veren okulları arayıp bulabilmelidirler.

Burada önemli olan öncelikle mesleki seçim sürecine duygusal yaklaşmamak eldeki bilgileri (çocuğuyla ilgili) objektif olarak değerlendireceğimiz bilimsel bir veri olarak görüp sürece bu doğrultuda bakmaktır.

Alpaslan DARTAN

Terakki Vakfı Okulları

Rehberlik ve Psikolojik Danışma Servisi Koordinatörü