---

---

Okul Kavramı ve Okul Seçiminin Yaşamsal Önemi

Okul seçiminde neler yapılmalı, doğru bir karar vermek için nelere dikkat edilmeli? Alparslan Dartan Yazdı...

Değişen ve gelişen dünyada birey davranışlarındaki değişiklikleri kalıcı hale getirebilmek, gelişmelere ayak uydurabilen, cağın beklentilerine cevap verebilen, araştıran, sorgulayan ve kendini gerçekleştirmiş, özgüven duygusu gelişmiş bireyler yetiştirmek, ancak eğitimle mümkün olabilmektedir. Yaşam boyu süren öğrenmelerin ve eğitimlerin resmi boyutu da eğitim kurumlarında yani okullarda gerçekleşir.

Okul yaşamı da çocuğun ve gencin edindiği deneyimlerin geliştirilmesine fırsat tanıyan bir alan olarak tanımlanabilir. Her ne kadar okul, akademik öğrenmelerin asıl hedef olarak konduğu bir yaşamsal alan olsa da, onu var eden öğretmen, öğrenci ve veliler olmadan düşünülemez.  Okulu, okul yapan, bir yandan kapsayan ve çevreleyen kendi fiziksel alanı iken (okul binası, bahçesi, sınıfları vs), bu fiziksel alanın canlı, işler ve işlevsel kılan ise öğrencinin ve öğretmenin varlığıdır. Öğretmenlerle öğrenciler arasındaki bu ilişki kuşaklar arası bir alışverişi simgeler, okulları da dünden bugüne bugünden geleceğe taşıyan bu alışverişe tanıklık eden öğrencileri ve öğretmenleridir.

Çocuklarının iyi bir eğitim almasını isteyen veliler açısından her yılın Mart ve Nisan ayları zorlu bir sürecin başlangıcını ifade eder. Bu aylarda genç anne babalar için okul çağına gelmiş çocukları adına yapacakları okul seçimi önem kazanırken daha büyük yaşta çocukları olan anne babalar için de çocuklarını ileri eğitim yaşamlarına hazırlayacak nitelikli okul arayışları başlar.

Okula başlama kronolojik bir süreci ifade etse de içerisinde sosyal, duygusal ve ruhsal olan pek çok değişkeni barındırır. Bu nedenle her anne baba okula başlama yaşı gelmiş çocuğu için doğru karar verme aşamasında tereddüt yaşar. Çünkü biyolojik yaşın uygun olması çocuğun okula başlaması için yeter koşul değildir. Önemli olan bilişsel, sosyal, duygusal ve ruhsal yönden yaş düzeyinin beklentilerini yerine getirebilecek okul olgunluğuna sahip olmasıdır.

Devlet ya da özel, hangi okul seçilirse seçilsin çocuğun okul yaşamı sırasında ailelerin beklentilerinin tümünün karşılanması mümkün değildir. Anne babanın yetiştiği çevre, eğitim seviyesi, iş hayatı ve edindiği yaşam tecrübesi bu beklentileri büyütür ve çoğaltır. Bu nedenle de her ailenin iyi okul kavramı birbirinden farklılık gösterir.

Çocuktan çocuğa da iyi okul kavramı farklılık göstermektedir. Kimi çocuk için sıkı disiplinli, akademik olarak öğrenciyi zorlayan ve destekleyen okullar tercih nedeni olabilirken kimi çocuk için de daha rahat, sosyal yönü geliştiren okullar daha uygun seçeneler olabilmektedir. Bu nedenle okul seçiminde anne babaların karar vericiler olarak çocuklarının özelliklerini iyi bilmeleri ve kararlarını verirken kendi hayallerinin peşinden değil çocuklarının gerçeğinden hareket etmeleri önem kazanır.

Eğitimin Yönü Değişiyor

Giderek güçleşen rekabet koşullarında artık eğitim ve eğitim kurumları, üstünlük yaratmak için müşteri merkezli bir organizasyon oluşturma, global pazarlara açılma ve marka oluşturmaya önem veriyorlar, bu rekabet ortamını yaratan ise dünyadaki teknolojik gelişmeler oluyor. Okullarda artık bilişim ve teknolojik gelişimlerin öğrenme süreçlerini, öğrenme zamanını ve en önemlisi de mekân algısını değiştirdiğini görmeye başladılar. Yakın gelecekte öğrenme ortamlarının zamandan bağımsız kesintisiz olarak 7/24 hizmet verir konuma geleceği konuşuluyor. İşte bu hızlı değişimleri bugünden öngörebilmek için eğitim girdileri ve çıktıları üzerinden uluslararası karşılaştırmalar yapılmaktadır.

Öğrencilerin başarı düzeylerini artırmak, eğitim politikalarının öğrenci üzerindeki etkisini görmek, eğitim sistemini daha işlevsel hale getirebilmek ve eğitim kalitesini yükseltmek için İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), her 3 yılda bir ismi PISA olan Uluslararası Öğrenci Başarılarını Değerlendirme Projesi yürütmektedir. Türkiye de bu projeye 2003 yılından beri katılmaktadır. 

PISA projesi OECD ülkelerindeki 15 yaş grubu öğrencilerin zorunlu eğitim sonunda, günümüz bilgi toplumunda karşılaşabilecekleri durumlar karşısında ne ölçüde hazırlıklı yetiştirildiklerini belirlemek amacıyla geliştirilmiştir. Ölçülmeye çalışılan nitelikler, öğrencilerin okulda uygulanan müfredat kapsamında ele alınan konuları ne dereceye kadar öğrendikleri değil, gerçek hayatta karşılaşabilecekleri durumlarda sahip oldukları bilgi ve becerileri kullanabilme yeteneği, akıl yürütme ve fen ve matematik kavramlarını kullanarak etkin bir iletişim kurma becerisine sahip olup olmadıklarıdır.

PISA sınavlarında öğrencilerimizin performansları maalesef son sıralarda yer almaktadır. Sınavlarda en yüksek puan alan ülke olan Finlandiya’da ise bu başarının nedenleri araştırdığında eğitim sistemindeki öğretmen yetiştirme programı,  geleneksel okul yaşamı,  kültürel olarak öğretmenlik mesleğine bakış ve hizmet içi öğretmen eğitimi gibi faktörlerin belirleyici olduğu bulunmuştur.

Bugün ülkemizde giderek bozulan eğitim sistemi ile özellikle büyük şehirlerde artan kaliteli eğitim sorunu, eğitim sistemine bütünsel bir gözle bakılmasını ve dönüşümü zorunlu kılıyor. İyi okul kavramı içerisinde de pek çok değişkenin yanında okul gibi okul ve öğretim kadrosunun yeterliliği ön plana çıkıyor.  Anahtar kelime ise bu iyi okullarla öğrencilerin “gerçek hayatta karşılaşabilecekleri durumlarda sahip oldukları bilgi ve becerileri kullanabilme becerileriyle donanmalarını sağlamak” oluyor.

Anaokulundan niversiteye günümüzün ve geleceğin eğitim kurumlarının bu beklentiyi karşılayabilmesi için geliştiren bir eğitim anlayışına ve felsefesine sahip olması ve yaşam başarısının bilincinde olarak eğitim süreçlerini programlaması ve sürdürmesi gerekmektedir.

Okul Seçimi

Kendini ifade etme ve sahip olduğu bilgi ve beceriyi kullanabilme gibi basit ama hayati önemde bir davranışı kazandırabilecek okulun hangisi olduğuna karar verebilmek elbette anne babalar için zor olacaktır. Çünkü çocuğunuzun eğitim hayatının yanında sosyal hayatını da şekillendirecek bir karar aşamasıdır okul secimi.

Okul Tanıtım Günleri

Son yıllarda birçok okul velilere bu önemli karar aşamasında yardımcı olmak ve aynı anda çok sayıda anne-babaya kurumunu tanıtmak amacıyla “Okul Tanıtım Günleri” düzenlemektedir. Genellikle eğitim-öğretim yılının ikinci döneminde Mart, Nisan ve Mayıs aylarında gerçekleşen bu toplantıların tarihlerini yazılı ve görsel basından takip edebilirsiniz. Bu genel toplantılarda okulun eğitim sistemi anlatıldığı gibi okulun fiziksel ve sosyal olanaklarını görme fırsatı da olmaktadır. 

Okul Zamanı Okul Ziyaretleri

Anne babalara bu genel toplantıların yanında çocukları için düşündükleri okulları mutlaka ziyaret etmelerini ve yüz yüze bilgi almalarını önermekteyiz. Okul ziyaretlerini mümkün olduğunca okulda eğitim-öğretimin olduğu zamanlarda yapılması velilere mümkün olabildiğince her şeyi gözlemleme fırsatı vermektedir. İlk izleniminiz sizin için önemli bir ipucudur bu nedenle ayrıntıları kaçırmamaya çalışın. Güvenlik görevlisinin sizi karşılama biçiminden, öğrencilerin kıyafet ve davranışlarına, çevre düzenlemesinden, temizliğine kadar gözlem yapmak sizlere okul hakkında pek çok ipucu verecektir.

Öğretmenlerin Yeterliliği

Kurumsal kültüre sahip eğitim kurumları deneyimli eğitim kadrosunun değerini bilir ve kadro istikrarına önem verir. Öğretmenlerinin tümünün gerekli eğitim birikimine ve lisans ya da lisansüstü derecesine sahip olmaları önemlidir. Sürekli eğitime inanan gerek bireysel gelişim gerekse kurumsal gelişim açısından öğretmenine olanaklar sunan kurumlar öğrencilerine de değer verir. Kurumda çalışan öğretmen ve yardımcı personelin mutlu ve işlerini severek yapıyor olmaları da onların verimlerini artırır. 

Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi

Bir eğitim kurumunda eğitime destek birimlerin bulunup bulunmadığı veliler için önemli bir tercih nedeni olmalıdır. Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servisi uzmanları öğrenci psikolojisinden hareket eden ve gelişim psikolojisinin uygulama alanlarından destek alan çalışmaları ile öğrenciyi tanıma, yönlendirme ve bilgi sunma çalışmalarıyla hem öğrenciye hem de veliye önemli hizmetler sunmaktadır. Her çocuk tekdir, özeldir ve biriciktir. Bu her anne baba için olduğu kadar okulun PDR uzmanlarının da benimsediği bir ilke olmalıdır. Okuldaki PDR uzmanlarının sayısı, alan mezunu olmaları, deneyimleri, ilgilendikleri öğrenci sayıları velilerin ilgi alanına girmelidir.

Özel Öğrencilerle Çalışma

(Üstünler ve Öğrenme Sorunu Yaşayanlar)

Ülkemizde farklı ve özel öğrencilere yönelik çalışmalar yeterince gelişme alanı bulamamıştır. Pek çok okul yeni yeni üstün yetenekli çocukların gelişimleri ve eğitimleriyle ilgilenmeye başlamıştır. Özellikle özel okulların Psikolojik Danışma ve Rehberlik Servislerine bağlı çalışan destek birimler oluşturduğunu görmekteyiz. Bu birimler hem öğrenme güçlüğü olan öğrencilerle hem de üstün yetenekli çocuklarla çalışmaya başlamışlardır. Anne babalar çocuklarının özel durumlarının farkında olmayabilirler. Okullar öğrencilerinin bu farklılıklarını görüp gerekli yönlendirmeleri yapmalıdırlar. Bu çabayı gösteren okulların öğrenci mutluluğuna ve başarısına artı katkı sağlayacağı bilinmelidir.

Yabancı Dil Eğitimi

Özellikle özel okul arayışında olan anne babaların tercihlerini etkileyen en önemli unsurlardan birisi çocuklarına okuma ve yazma düzeyinde yabancı dil becerisinin kazandırılmasıdır. Günümüzde artık 2. hatta 3. bir yabancı dilin öğretilmesi önemli bir ihtiyaca dönüşmüştür. Velilerin yabancı statüsünde algılanan okulları tercih nedenleri arasında yabancı dil öğretimi önemli bir yer tutar. Bu konuda yerli ya da yabancı okulların mezunlarının Orta Öğretimde ya da Üniversite düzeyinde hazırlık sınıflarını atlama yüzdeleri anne babalar için önemli bir referans olabilir.

Sosyal Etkinlikler

Pek çok yaşanmış başarı öyküsünün bir yerinde okul yıllarında gerçekleştirilen sosyal ve sportif aktivite mutlaka yer alır. Hatta bu var oluşlar hem o günün hem de geleceğin inşasında önemli referans kaynakları olurlar. Okul takımında oynamak, takımın kaptanlığını yapmak, öğrenci birliğine seçilmek veya başkanı olmak, okul gazetesi çıkarmak ya da tiyatro sahnesinde yer almak. Bugün PİSA sonuçları üzerinden yaşam deneyimi kazanmak ve bilgi ve beceriyi kullanabilmek okulların sunduğu bu koşullarla mümkün olabilmektedir. Okul, öğrenciyi akademik yönden geliştirmeyi hedeflerken spordan sanata her alanda beslemeli ve geliştirmelidir. Pek çok özel okul için tercih edilme sebebi olan sosyal ve sportif faaliyetlere yeterince zaman ayrılması ve bu etkinliklerin ücretli ya da ücretsiz oluşu gibi faktörler de velilerin okul seçimlerinde önemli bir yer tutmaktadır.

Eğitim Teknolojilerinin Kullanımı

Özel okullar ile devlet okulları arasında hem program hem de eğitim araç gereçlerinin donanımı bakımından çok farklılıklar bulunmaktadır. Özel okullar arasında da nicelik ve nitelik açısından benzer farklılıklar bulunabilmektedir. Teknolojik sınıf donanımları, internet bağlantısı, akıllı tahta kullanımı gibi pek çok araç gereç eğitim ortamında öğrenme ve öğretme sürecini olumlu etkilemektedir. Bu tür donanımları okul ortamlarını gezdiğinizde görme şansınız bulunmaktadır.

Ölçme ve Değerlendirme Birimi

Ölçme ve Değerlendirme Birimi, Program Geliştirme ile Eğitim Teknolojisi ve Tasarımı gibi bölümler bir eğitim kurumunda olmazsa olmaz destek birimlerdir. Öğrenme süreçlerinin tasarlanması, planlanması, programa uygun öğrenme materyallerinin ve ölçme araçlarının geliştirilmesi süreci üzerinde durulması gereken önemli bir kriterdir. Pek çok okulda bu birimler ya yoktur ya da göstermelik olarak mevcuttur. Program geliştirme veya ölçme ve değerlendirme uzmanlarının süreç değerlendirmelerine katkısı bir eğitim kurumunun yaptığı işi bilimsel olarak ne ölçüde ele aldığını gösterir.

Kütüphane

Kütüphane kullanımı teknolojinin gelişmesi ile zaman ve mekan sınırlarını zorlamaktadır. Bir yayına ulaşmak, aranılan bir kaynağa evden ulaşabilmek artık zor değil. Kitap, dergi, süreli yayınların sayısı ve yayınlarının ulaştığı kitle, bir okulun eğitime bakışını gösterir. Kütüphaneyi ziyaret etmeniz size bir fikir edinme fırsatı yaratacaktır.

Kamuoyu Algısı ve Başarılar

Bir eğitim kurumunun ismi farklı özellikleriyle kamuoyunda bir değer yaratır. Yaratılan bu algı eğer olumlu ise o kuruma güven duyulabilir. Geçmişi, başarıları, sosyal sorumluluk projeleri, kazandırdıkları bu algıyı besleyen durumlardır ve dünden bugüne elde edilmiş değildir. Özel okullar, eğitim programlarında yer alan teorik bilgileri eğitim anlayışlarıyla, fiziksel olanaklarıyla, laboratuvar ortamlarıyla deneysel uygulamaya dönüştürmeleri bakımından farklılık yaratırlar. Bu farklılıklarım elde ettikleri başarılarla yurt içi ve dışında sergiledikleri performanslarla velileriyle ve kamuoyuyla paylaşırlar. 

Üst Öğrenime Hazırlık

Bir üst programa hazırlık çalışmalarının profesyonelce yürütülmesi, akademik ve sosyal alanlarda danışmanlık hizmetlerinin bulunması, Ortaöğretime ve Yükseköğretime yönelik rehberlik hizmetlerinin kalitesi de okul seçiminde dikkat edeceğiniz kriterler arasında yer almalıdır.

Veli Okul İşbirliği

Veli ile doğru şekilde ve doğru zamanda kurulan iletişim ve işbirliği kurulması bir okulun önemli artılarındandır. Sınırlarını ve sorumluluklarını bilerek gerçekleştirilecek bilgi alışverişleri öğrenci başarısını artıracak, güven ortamını pekiştirecek özelliklerdir. Gerektiği kadar açık ve şeffaf eğitim kurumu sorumlulukların eşit paylaşımını da beraberinde getirir.

Bir okul seçimi daha fazla detaylandırılabilir mi?

Hem evet hem hayır.  Ama bilinmeli ki belirtilen tüm bu kriterler çocuğunuzun her yönüyle doğru seçilmiş bir kurumda eğitilmesi için önemli birer değişken. Sizler çocuğunuzun özelliklerini bilerek ve bir öncelik sıralaması yaparak bu listeyi kendinize göre daraltabilir veya genişletebilirsiniz. Anne-babalık sadece fizyolojik bir bağ değildir, içerdiği yoğun duygusal bağ ile her koşulda vazgeçilemeyen koşulsuz bir bağlılıktır. Bu bağlılık, çocuklar için okul seçimini doğru yapmak ile başlamadığı gibi mezuniyetlerini görmekle de bitmeyecektir.

Alparslan Dartan

Eğitimtercihi