Eğitim Tercihi

Türkiye, üstün zekalıların eğitiminde Enderun okulu ve 6660 sayılı yasa ile öncü bir ülke olmasına karşın son elli yıldır bu konuda gerekli atılımları yerine getirmemiştir. Bunun sonuçlarını, bilim, sanat, buluş alanlarında dünya uygarlığına yaptığımız katkılarda görmekteyiz. Bu nedenle, çocuklarının gelişimindeki ayrıcalığı gözlemleyen aileler, geçtiğimiz on yıl içinde yapmış oldukları baskılarla, kamunun sınırlı da olsa dikkatini üstün zekâlılar konusuna zaman zaman çekmeyi başarmışlardır. Ancak gene de yük ailelere kalmaktadır. Zorunlu eğitim içinde bir iki pilot uygulama ve hazırlanmış olan üstün zekalılar stratejik belgesi dışında üstün zekalı ve üstün yetenekli çocuklara yönelik bir tedbir olmadığı için aileler çocuklarını nasıl yönlendireceklerini, yetenekleri doğrultusunda nasıl eğiteceklerini bilememekte ya da olağan çocuklarla üstün zekalı çocukların özelliklerini karıştırmaktadırlar. Bunda haklıdırlar. Çünkü her ana baba çocuğunu üstün zekalı ve yetenekli olarak algılar. Bu nedenle, üstün zekalı, üstün yetenekli çocukların özelliklerinin ana hatlarıyla tartışılması ve bu çocukların ayırt edici özelliklerini belirlemede ana babalara dikkat etmeleri gereken hususlar üzerinde durularak ana babaların karşılaştıkları sorunlar üzerinde durulacaktır.

Yukarıda değinilen konulara geçmeden önce, ana babaların çocuklarının özelliklerini saptarken göz önünde bulundurmaları gereken hususları belirtmek gerekmektedir. Üstün zekalı ya da üstün yetenekli çocuğun özelliklerini en üst düzeyde geliştirebilmek için, aşağıda belirtilen tüm önerilerin büyük çoğunluğunu ana babaların yerine getirmesi gerekmektedir.

•                     Bu çocuklar: Oldukça fazla meraklıdır. Sorunun ayrıntılarını tartışır. Sorular sorar. Grubun çok ötesindedir. Anlam çıkarır. Keskin gözlem yapar. Projeler oluşturur. Alışılmamış tuhaf fikirleri vardır. Öğrenmeden hoşlanır. Güçlü belleği vardır. İsabetli tahminlerde bulunur Bilgiyi değiştirip uygular. Büyük yaştakileri ve yetişkinleri seçer. Verilenleri zaten bilmektedir. Öğrenirken eleştireldir

•             Çok erken gelişmiş bir sözcük dağarcığı vardır. Üstün zekâlı çocukların büyük bir kısmı birinci yaşından önce, uzun tümcelerle duygu ve düşüncelerini belirtmeye başlar. Üstün zekâ potansiyeline sahip ço¬cuklar akranlarından çok fazla sorular sorarak hem ana babalarını hem de çevre¬deki yetişkinleri bunaltırlar.

•             Keskin gözlem ve merak ön plana çıkmaktadır. Karmaşık kavramları, ilişkileri anlama ve soyut düşünme yeteneği gösterirler.

•                  Bilginin çeşitliliğini anımsama. Geçmiş yaşantılarına ait ayrıntıları anımsayarak ana babalarını ve öğretmenlerini şaşırtan üstün zeka potansiyeline sahip çocuklarla karşılaşmamız olasıdır. Temel gelişim dönemlerinde hızlı gelişme Bebeklik döneminde olağan dışı atiklik, uyanıklık. Uzun dikkat süresi, Dikkati uzun süre yoğunlaştırma. Aşırı hareketlilik Üstün zekâ gizilgücüne sahip bir yaşındaki çocukların gösterdiği tipik özeliklerdendir.

Üstün zekalı ya da üstün yetenekli çocukların ailelerine öneriler şunlar olabilir:

•             Çocuğunuzun sorduğu soruları sabırla ve büyük zevkle yanıtlamaya hazır olun. Çocuğunuzun sorduğu sorulardan yola çıkarak onu ilgilendiği konuları araştırmaya yönlendirin.

•             Zihinsel büyümesi kadar, fiziksel ve toplumsal becerilerini geliştirmesini teşvik edin.

•             Çocuğunuzun, zihinsel gelişimi ne olursa olsun tüm diğer akranları ile geçinmeyi öğrenebilecekleri ortam hazırlayın.

•             Çocuğunuzu asla, diğer çocuklarınızla veya akranları ile kıyaslamayın.

•             Çocuğunuzu, üstün zekalı olduğu için değil, çocuğunuz olduğu için sevin.

•             Çocuğunuz için evde uyması gereken kurallar ve ölçütleri onunla birlikte belirleyin, eşler arasında tutarlılık olmasına özen gösterin.

•             Asla evin patronu olmasına izin vermeyin, ancak kararları almada katılımını sağlayın ve mutlaka evde sorumluluklar ve görevler almasını sağlayın.

•             İlgi, yönelim ve isteklerini belirleyebilmesi için seçenekli ortamlar hazırlayın.

•             Başarılarını ne abartın ne de umursamaz ya da olduğundan aşağı biçimde değerlendirmeyin.

•             Beklentilerinizi çok aşağı ya da çok yukarıda tutmayın.

SINIFLANIDIRMA

Günümüzde üstün zekalılığa ilişkin birçok tanımı yapılmıştır. Bunlar içerisinde en yaygın kabul gören tanıma göre; Zihinsel yeteneklerinin ya da zekalarının bir          çoğunda akranlarına göre üst performans gösteren ya da gizilgüce sahip olan, yaratıcılık yanı güçlü olan ve bir işe başladığında asla vazgeçmeyene üstün zekalı denilmektedir. Bu çocuklar kendi akran gruplarından rast gele seçilmiş bir kümenin %98'inden üstün olan çocuklardır. Üstün yetenekli çocuk: Bir ya da birden çok yetenek alanında ya da zekâ özelliğinde akranlarından çok üstün performans gösteren ya da gizilgüce sahip olan ve diğer alanlarda da ortalama düzeyde özelliklere sahip olan çocuklar. Üstün özel yetenekli çocuk: Belirli bir alanda, olağanüstü yetenek ya da başarı gösteren diğer alanlarda ise ortalama yetenek gösteren ya da dil becerilerinde olağanüstü iken diğer alanlarda ortalama yeteneğe sahip olanlardır. Yaratıcılık yeteneği ayrıcalıklı olan çocuk: Performans ya da gizilgüç olarak özgün düşünme biçimi olan ya da sanat dalları ve müzik ortamı ile düşünülerini kendine özgü biçimde ifade eden çocuklar. Liderlik gizilgücü ayrıcalıklı olan çocuk: Diğer kişileri etkileme yeteneği olarak tanımlanabilir. Kendi akran grupları üzerinde genellikle etkili olur: Çok erken yaşlardan itibaren bu çocuklar yeteneklerini sergilemeye başlarlar. Olağanüstü yetenekli çocuklar: Müzik; bale, drama, tiyatro gibi performans alanlarından birinde olağanüstü yetenek gösteren çocuklar. Psikomotor alanlarda olağanüstü yetenek gösteren çocuk: Hız, güç, koordinasyon, top kontrol vb spor alanlarında üstünlük gösteren çocuklar.

Çocuğun ilgi ve üstünlük gösterdiği dallarda ana babalar yetersiz kaldığı zaman, olanakları el verdiğince özel ders, kurs v.b kolaylıkları sağlamalıdır. Yukarıda dikkate alınması gereken huşular ana hatlarıyla üstün zekâlı çocukların ailelerini zorladığı alanlardır. Okul öncesinde zeka potansiyelinden, ileri eğitim düzeylerinde ise yetenek ve zekanın kendisinden söz etmek daha akılcı bir yaklaşımdır. Hızlı gelişen her çocuğun akranlarından üstün olan bir yanı olduğu unutulmamalıdır.

Prof. Dr. Ayşegül Ataman

Kaynakça:

1.            Ataman, A., (2007): Üstün Zekalı Ve Üstün Yetenekli Çocuklar. Ataman, A., (Ed), Özel Gereksinimli Çocuklar Ve Özel Eğitime Giriş içinde (123-140). Gündüz Eğitim Ve Yayıncılık, Ankara.

2.            Ataman, A.(2012)Ed.Temel Eğitim Öğretmenleri İçin Kaynaaştırma Uygulamaları ve Özel Eğitim, Ankara Vize yayıncılık

3.            Ehrlich,Virginia Z:,(1989) Gifted Chidren: A Guide for parents and Teachers. Trilllium Press Columbia Uni. NY

4.            Feldhusen, J. F., Jarwan, F., A., (2000): Identification Of Gifted and Talented Youth for Educational Programs, In Heller, A., K., Mönks, F., J., Sternberg, R., J., ve Subotnik, R., F., (Eds), International Handbook of Giftedness and Talented, (II. Edition), (271-279), Pergamon Press, Oxford.

5.            Feldhusen, J. F., Asher, J. W., Hoover, S. M., (2004): Problems In The Identification Of Giftedness, Talent, Or Ability, In Renzulli, J. S., (Eds), Identification Of Students For Gifted And Talented Programs. Sage Publication, California.

6.            Klein,Barbara Ph.D. (2007) Raising gifted kids:everything you need to know to help your exeptional child thrive. AMACOM boks NY

7.            Montgomery,Diane,(1996) Educating the Able,Cassell Wellington House,London