banner

Türkiye Eğitim Reformu’ndan beklenenler




Prof. Dr. Oğuz Borat /İstanbul Ticaret Üniversitesi

reformKısa Özet

Türkiye dünya ile bütünleşmede ekonomi, demokratikleşme ve eğitim konularını öne çıkarmış ve bazı önemli gelişmeler kaydedilmiştir. İnsan kaynakları ve alt yapısıyla büyük bir sektör olan eğitim sisteminde hizmet veren kurum ve kuruluşlar şeffaflaşma, hesap verebilirlik, katılımcılık, sosyal ortaklarla birlikte çalışma, sürdürülebilirlik gibi kavramları görünür hale getirmişler, kamu mali yönetimi ve kontrolü bağlamında stratejik planlama, iç denetim, iç kontrol ve birçok yenilikleri uygulamaya başlamışlardır. Bu çalışmada 64.Hükûmet Programı kapsamında hedeflenen eğitim reformları ve önemli gelişmeler ele alınmıştır.

Türkiye’nin Tercihleri

Türkiye önümüzdeki dönemde dünya ile bütünleşmede demokratikleşme, adalet, eğitim, kamu yönetimi, kamu maliyesi ve reel ekonomide köklü değişimleri öne çıkarmıştır. Bu çerçevede “istihdam edilebilirlik, rekabetçilik, sosyal kapsama ve bütünlük, kaynaşma ve hareketliliği” teşvik ederek stratejik hedef olarak dinamik bir bilgi toplumu olmayı seçmiştir. Üzerinde çalışılan bu konuların Avrupa Birliğindeki karşılıkları: “Bilgi Toplumu, Hayat Boyu Öğrenme (HBÖ)[1], Ulusal Yeterlilik Sistemi (UYS), Avrupa Yeterlilik Çerçevesi (AYÇ)[2], Türkiye/Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ/UYÇ), Anahtar Yetkinlikler[3], Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS), Lisbon Hedefleri ve Anahtar Göstergeler, Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık, Yeterlilikler (derece, diploma ve sertifikalar) ve Kalite Güvencesi sayılabilir. Bütün bu kavram ve konuların 64.Hükûmet Programında  hedeflendiği görülmektedir.

 

Hükûmet  Programı

Türkiye’de başlayan değişimleri destekleyecek şekilde, TBMM’de 25 Kasım 2015 de Başbakan Ahmet Davutoğlu tarafından  okunan 64. Hükûmet programında 6 temel alanda reform hedeflenmiştir: 1) Demokratikleşme ve adalet, 2) Eğitim, 3) Kamu yönetimi, 4) Kamu maliyesi, 5) Reel ekonomide köklü değişim, 6) Öncelikli dönüşüm programları.

 

Türkiye’de her türlü eğitim kurumu bütün illere yayılmış, altyapı önemli ölçüde tamamlanmış ve bireylerin eğitime erişimi büyük oranda çözülmüştür. Bu yüzden hükûmet programında “temel önceliğin eğitimin her seviyesinde kalitenin artırılması” olacağı vurgulanmıştır.

 

Çocukların ve gençlerin, ortak değerleri özümsemiş olarak, bilgi tabanlı ekonomiye ve geleceğe en iyi şekilde hazırlanması için eğitim ve öğretim sisteminin bütününde 1) toplumsal ve evrensel değerlerin özümsenmesi, gelecek kuşaklara aktarılması, 2) bilgi ve bilinç ilişkisi, 3) eğitimde kalite konusunun yer alması hedeflenmiştir. Bilgi tabanlı ekonominin ihtiyaç duyduğu insan gücünü yetiştiren, özgürlükçü, üretken ve rekabetçi bir eğitim sisteminin oluşturulması, bu sisteme uygun öğretmenlerin yetiştirilmesi, müfredatın geliştirilmesi ve uygun ortamların tesis edilmesi temel öncelik olarak ifade edilmektedir.

 

Bu çerçevede Milli Eğitim Bakanlığı 1) Merkezden yerele doğru yetki devrine dayanan kurumsal örgütlenmeye, 2) Eğitim sisteminin ulusal seviyede politikasına,  3) Koordinasyon ve denetime,  4) Eğitimde kalite konularına öncelik verecektir.

 

MEB’da koordinasyon ve denetim görevinin MEB merkez teşkilatına bırakılacağı, diğer görev, yetki ve sorumlulukların il, ilçe, yerel kurul ve yönetimlere, okul ve merkezlere bırakılacağı tahmin edilmektedir.

 

Yükseköğretim sistemi için koordinasyon ve denetim görevi uluslararası normlara uygun bir şekilde YÖK’e bırakılacak; kamu, özel sektör ve yükseköğretimin temsil edildiği, eğitim sisteminin talep ve arzı arasında bağlantı kuran ve bu çerçevede yükseköğretim politikalarını ele alan bir “Yükseköğretim Planlama Kurulu” oluşturulacaktır. Merkezden yerele doğru yetki devrine dayanan yaklaşımla YÖK’ün merkeziyetçi tutumuna son verilecek, Yükseköğretim Çerçeve Yasası hazırlanarak üniversiteler yeniden örgütlenecek, kurumsal görev, yetki ve sorumluluklar yüksek öğretim kurumlarına devredilecektir. Bu çerçevede bazı üst kurul ve/veya konseylerin oluşturulacaktır. Hükûmet Programında “Yükseköğretim Kalite Kurulu”nun oluşumundan bahsedilmektedir. Bu oluşum 2010 yılından beri Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) tarafından koordine edilen MEB, YÖK, MYK ve paydaşların katılımıyla yürütülen Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi çalışmalarında ele alınan  konular içerisindedir.

 

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ)’nin Uygulama

Bu gelişmelerin önemli bir habercisi Hükûmet Programının okunmasından önce,  5544 Sayılı MYK Kanununun 23/A maddesine göre 9 Kasım 2015 tarih ve 8213 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile çıkarılan ve 19 Kasım 2015 tarih ve 29537 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe konulan “Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulamasına İlişkin Usul ve Esaslar” Yönetmeliğidir.  Yönetmelik hükümleri Bakanlar Kurulu tarafından yürütülmektedir ve TYÇ’nin en önemli işlevlerinden birisi “Yeterliliklerin Kalite Güvencesi”dir. Yani Türkiye Cumhuriyeti Devleti verilen yeterliliklerin (yani diploma ve sertifikaların) kalite güvencesi sağlanırsa TYÇ’ye girmesini kabul etmektedir ve bu yeterliliklerin ulusal ve uluslararası güvencesi olmaktadır.

 

Bu Yönetmeliğe göre üç kademeli istişare, değerlendirme, öneri ve karar yapısı oluşturulmuştur:

 

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Koordinasyon Kurulu: MEB Müsteşarı, YÖK Başkanı veya Başkan Vekili ve MYK Başkanından oluşmaktadır.

 

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Kurulu: MEB’dan 5 üye, YÖK’den 4 üye, Yükseköğretim Kurumları Ulusal Öğrenci Konseyinin belirleyeceği 1 üye, MYK’dan 3 üye, TOBB’dan 1 üye, TESK’den 1 üye, en çok işçiye sahip 3 işçi sendikaları konfederasyonlarından her birinden birer üye (3), en çok memura sahip 3 memur sendikaları konfederasyonlarından eğitim sendikalarının temsilcisi olarak her birinden birer üye (3), en çok üyeye sahip işveren sendikaları konfederasyonundan 1 üye olmak üzere toplam 22 üye ile oluşturulmaktadır.

 

Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi İstişare Meclisi: TYÇ’ye ilişkin konuları değerlendirmek ve görüş bildirmek üzere, TYÇ Kurulunun paydaşları temsil etmek üzere önereceği ve TYÇ Koordinasyon Kurulunun oluşturacağı (yani gerekirse değiştirerek onaylayacağı), sayısı daha sonra belirlenecek (tahminen 40-60 temsilci bulunacak) bir Meclistir. 

 

Eğitim istihdam ilişkileri kapsamında “istihdam ve Mesleki Eğitim Kurulu ve illerdeki yapılanması ele alınacak, “Temel ve Mesleki Becerileri Geliştirme Öncelikli Dönüşüm Programı” ile iş piyasası-eğitim sistemi uyumu sağlanacaktır. Sektörel esaslı özel mesleki ve teknik eğitim okulu açılması, bunların yönetimine şirketlerin,  sektör temsilcilerinin ve yerel yönetimlerin katılımı sağlanacaktır.

 

Hükûmet programında eğitim sisteminde okul türleri ve bölgeler arası başarı farklılıkları azaltılarak eğitimde fırsat eşitliğine bütün boyutlarıyla hayatiyet kazandırılması belirtilmektedir. Yani 1) fırsat eşitliği için okul çeşitleri azaltılacak,  2) çok programlı yaklaşım ile okullar yerel ihtiyaçlara ve şartlara göre yapılandırılacak, 3) eğitimin tüm kademelerinde müfredat temel becerileri ve anahtar yetkinlikleri içerecek şekilde güncellenecek, 4) ortaokul ve liselerde seçmeli ders sayısı artırılacak, 5) özellikle genel liselerde öğrenciye  bilgi yüklemenin yanında, seçmeli dersler ile beceri kazandırılması hedeflenecek ve 6) bireysel yeteneklere göre öğrencileri yönlendirebilecek bir rehberlik sistemi oluşturulacaktır.

 

Milli eğitim sistemindeki yeni yapılanmaya göre öğretmen yetiştirme ve eğitim yönetimi alanlarında 1) Öğretmen Strateji Belgesi hazırlanacaktır, 2) Öğretmen bilgi, beceri ve yetkinliklerinin güncellenmesi kurulacak Öğretmen Akademisi sisteminde gerçekleştirilecek ve izlenecektir, 3) Eğitim fakülteleri bölüm, anabilim dalı ve öğretmenlik genel ve temel eğitim ve öğretim alanları yeniden yapılandırılacak, 4) Program öğrenme çıktılarına göre öğretmen ana, alt ve yardımcı yeterlilikleri tanımlanacaktır, 5) Program öğrenme çıktılarını sağlayacak şekilde ders ve uygulamalara ait bilgi, beceri ve yetkinlikleri içeren müfredat yenilenecektir. 6)  Eğitim fakültesi öğrenci veya mezunları, diğer fakültelerde çift ana dal veya yan dal yapabilecektir. 7) Öğretmen adayı yetiştirilen yükseköğretim kurumlarının ve formasyon programlarının öğrenci kontenjanları, öğretmen ihtiyaç analiz ve projeksiyonlarıyla belirlenecektir.

Reformlarda AB 2020 Hedefleri ve Göstergelerin Kullanılması

AB nin değiştirilen Lisbon 2010 Eğitim Hedefleri “Europe 2020” Belgesinde sunulmuştur.  2020 yılına kadar ulaşılması gereken hedefler gelişmeleri  izlemek için kullanılabilir: 

1. 4 yaş ve ilköğretime başlama yaşı arasındaki çocukların en az %95 i, erken çocukluk eğitimine başlamış olmalıdır,

2.15 yaş grubunun Okuma, Matematik ve Bilim alanlarındaki yetersizliği %15 ten az olmalıdır,

3.Okul terk oranlarının %10 dan az olmalıdır,

4.30-34 yaş grubunun yükseköğretimli olma oranı en az %40 olmalıdır,

5.25-64 yaş grubunun, en az %15 i, HBÖ Faaliyetlerine katılıyor olmalıdır. 

Lizbon hedeflerine ulaşılabilmesi için 16 anahtar gösterge kullanılabilir:

1- Okul-öncesi eğitimine katılım. 2- Özel eğitim, 3- Okul terk oranları. 4- Okuma-yazma ve sayı okur-yazarlığı. 5- Dil becerileri. 6- BİT becerileri. 7- Yurttaşlık. 8- Öğrenmeyi öğrenme. 9- Gençlerin ortaöğretim mezuniyet oranı. 10- Öğretmenlerin ve eğitmenlerin mesleki gelişimi. 11- Yükseköğrenim mezunları. 12- Yükseköğrenim öğrencilerinin farklı ülkelerde eğitimi. 13- Yetişkinlerin hayat boyu öğrenmeye katılmaları. 14- Yetişkin Yeterlikleri. 15- Nüfusun eğitim kazanımları. 16- Eğitim ve öğretime yatırım.

Bu faaliyetleri gerçekleştirirken, 1- Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi esas alınarak hazırlanan Türkiye Yeterlikler Çerçevesi (TYÇ)’nin referanslandırılması tamamlanmalıdır. 2- HBÖ Reformları tamamlanmalıdır ve  3- AB nin Ülke Eğitim reformlarını desteklemek için hazırlamış olduğu “Öğrenenler için Anahtar Yetkinlikler (Key Competencies), HBÖ için Avrupa Yeterlikler Çerçevesi (AYÇ/EQF), Mesleki Eğitimde Kalite Güvence Sistemi için Avrupa Kalite Güvence Referans Çerçevesi (EQAVET), Avrupa Kredi Transfer Sistemi (AKTS/ECTS), Mesleki Eğitim Avrupa Kredi Transfer Sistemi (MKTS/ECVET), Europass - Hareketlilik, Yaygın ve Serbest öğrenmenin (alaylıların) tanınırlığı ve belgelenmesi, HBÖ Rehberlik ve Danışmanlık Hizmetleri, (LLL National and provincial coordination centres, PLOTEUS portal and the Euroguidance network), Kazandırılan belgelerin – yeterliklerin uluslararası tanınırlığı (Accreditation of the Training Institutions)” şeklinde sıralanabilecek Referans Araçları kullanılır hale getirilmelidir. 


[1] Hayat Boyu Öğrenme Strateji Belgesi ve Eylem Planı. Millî Eğitim Bakanlığı Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. 2009.

[2] European Commission, The European Qualifications Framework (EQF) for Lifelong Learning. Luxembourg, 23 April 2008.

[3] Recommendation of the European Parliament and of the Council of 18 December 2006 on Key Competences for Lifelong Learning, (2006/962/EC). The European Parliament and the Council of the European Union. Official Journal of the European Union No. L 394/13.  30.12.2006

YASAL UYARI:

Yayınlanan köşe yazısı ve haberlerin tüm hakları ESM Yayıncılığa aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz.



Egitimtercihi.com
5846 Sayılı Telif Hakları Kanunu gereğince, bu sitede yer alan yazı, fotoğraf ve benzeri dokümanlar, izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kesinlikle kullanılamaz. Bilgilerin doğru yansıtılması için her türlü özen gösterilmiş olmakla birlikte olası yayın hatalarından site yönetimi ve editörleri sorumlu tutulamaz.