Eğitim Tercihi

Dr. Hüseyin Serin - Eğitimci

Ekonomide, sosyal alanda kültürel yaşamda, siyasal ve toplumsal düzende ve teknolojik yapıda sürekli olarak yeni gelişmeler ortaya çıkmaktadır.

Yeni dijital teknolojiler ve medyanın neden olduğu bilişsel değişim, gençlerin, ihtiyaçlarının ve tercihlerinin de değişmesine sebep olmuştur.
Bilgi ve iletişim teknolojileri, özellikle internet, her geçen gün artan bilgiye ulaşma, bilgiyi saklama ve paylaşma gereksinimine yanıt vermesi özelliği ile yaşamın vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Yeni bilgiler edinme, arkadaş ve aile bireyleriyle iletişim kurma, yeni arkadaşlar edinme ve sürdürme, sosyal ilişkileri ve normları oluşturma bu teknolojik araçlarla oluşturulmaya başlanmıştır. Gelişen elektronik iletişim ağları, insan yaşamını kolaylaştırmasının yanı sıra yeni problemleri de beraberinde getirmektedir. Kuşkusuz bu teknolojik gelişmelerin eğitim ve öğretime sağladığı yararlar tartışılmaz düzeydedir. Yapılan pek çok araştırma, bilgisayar kullanımının öğrenme üzerindeki olumlu etkisini göstermektedir. Bununla birlikte ortaya çıkan etik sorunlar ise madalyonun diğer yüzünü oluşturmaktadır. Eğitim psikolojisinin gündeminden hiç düşmeyen en popüler konuların başında zorbalık (bullying) gelmektedir. Teknoloji alanındaki gelişmeler ve teknolojinin gençler tarafın¬dan daha yaygın kullanılmaya başlanması, okullarda öğrencilerin göstermiş olduğu zorbalık davranışlarının teknolojiyi kullanarak gerçekleştirmelerine olanak sağlamıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin kötü amaçlı kullanımının getirdiği başlıca sorunlardan birisinin de siber zorbalık olduğu bilinmektedir. Siber zorbalık bilgisayar, cep te¬lefonu ve diğer elektronik araçların ısrarlı ve tekrar edici bir şe¬kilde başkalarına zarar vermek amacıyla kullanılması olarak tanımlanmaktadır.
Dünyada yaşanan siber zorbalık olaylarına ilişkin birçok haber yapılmakta, siber zorbalığın yaygınlığını ele alan çalışmaların ve siber zorbalık sonucu yaşanan mağduriyetlerin sayısı her geçen yıl artmaktadır. Siber zorbalığın ne olduğunu bilmemize rağmen öğrencilerimizin bu zorbalık türünden nasıl etkilendikleri ile okul yöneticileri ve öğretmelerin siber zorbalık davranışlarına yönelik farkındalık düzeyleri hakkındaki bilgiler yetersizdir.
Okul Yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler ve veliler siber zorbalık davranışlarının üstesinden nasıl gelebilecekleri konusunda yeterli bilgiye sahip değillerdir. Siber zorbalık konusunda ebeveynler ve okul personelinin bilinçlilik düzeylerinin yükseltilerek, daha duyarlı bir duruma gelebilmeleri amacıyla siber zorbalık davranışlarında bulunan ve siber mağduriyet yaşayan öğrencilerin bu davranışları göstermelerine ve maruz kalmalarına neden olan etmenlerin açıklığa kavuşturulması amacıyla yapılan Ergenlerde Siber Zorbalık / Siber Mağduriyet Yaşantıları ve Bu Davranışlara İlişkin Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri adlı araştırmanın ilköğretim okullarında siber zorbalıkla mücadeleye katkı sağlaması ve yol göstermesi açısından önemli verileri ortaya koyduğu görülmektedir.  İlköğretim okullarında eğitim-öğretim gören 4291 öğrenci, görevli 916 öğretmen ve 727 yöneticiye uygulanan ölçek ve anketler sonucu ortaya çıkan bulgulara bakıldığında,
Öğrencilerin % 66,9’unun kendilerine ait bir bilgisayarının olduğu, % 56,9’unun ise kendilerine ait bir cep telefonuna sahip oldukları belirlenmiştir.
Öğrencilerin % 83,2’si interneti aktif bir şekilde kullandıkları ve çoğunlukla da (%75.7) internete evden bağlandıkları görülmüştür.
 Öğrencilerin % 26.52’sinin siber zorbalığa bir şekilde karıştığı görülmüştür. Öğrencilerin % 9.42’sinin siber zorbalık yaptıkları, % 11.79’unun siber mağdur oldukları ve % 5.31’inin ise hem siber zorba hem de siber mağdur oldukları bulunmuştur.  
Öğrencilerin interneti kullanma sıklıklarına bakıldığında, %10’nun günde beş saat ve daha fazla bir süre internette zaman geçirdikleri görülmektedir.
Öğrencilerin interneti kullanma amaçlarına bakıldığında sadece %35,3’ünün araştırma ve ödev amaçlı interneti kullandıkları görülmüştür.
Araştırma sonuçlarına göre kız öğrenciler erkekler öğrencilerden hem daha az siber zorbalık davranışlarında bulunmakta hem de daha az siber mağdur olmaktadırlar.
Öğrencilerin internet ve cep telefonu üzerinden kendilerine kötü bir davranışta bulunulduğunda bunu yakınlarındaki insanlara söyleme davranışları incelendiğinde, %53.3’ünün öğretmenine, %46.6’sının müdür ya da müdür yardımcısına, %56.1’inin arkadaşlarına ve %76.3’ünün de anne ya da babasına söyledikleri görülmüştür.
İnternete internet kafeden giren öğrencilerin, internete ev, okul ve arkadaşının evinden giren öğrencilerden daha fazla siber zorbalık davranışları gösterdikleri görülmüştür.
İnternete günde beş saat ve daha fazla bağlı kalan öğrencilerin internete bundan daha az süre ile bağlanan öğrencilerinden daha fazla siber zorbalık davranışlarında bulundukları ve daha fazla siber mağdur oldukları bulunmuştur.
Siber zorbalığa uğradığında müdür ya da müdür yardımcısıyla, öğretmeniyle konuşan öğrencilerin daha az siber zorbalık davranışlarında bulundukları görülmüştür.
Annesi master / doktora düzeyinde eğitimli olan çocuklar annesi ilköğretim mezunu olan çocuklardan, babası sadece okur-yazar olan çocuklar, babası ilköğretim mezunu olan çocuklardan daha fazla siber zorbalık davranışları göstermektedir.
Öğrenciler siber zorbalık davranışlarında bulunduklarında veya siber mağdur olduklarında öncelikle anne yada babalarıyla konuşmaktadırlar. Anne-babalarıyla konuşan öğrenciler hem daha az siber zorbalık davranışlarında bulunmakta hem de daha az siber mağdur olmaktadırlar.
Düşük sosyoekonomik çevredeki okulda okuyan öğrencilerin orta ve üst sosyoekonomik çevredeki okullarda okuyan öğrencilerden daha fazla siber mağduriyet yaşadıkları görülmektedir.
Okul yöneticilerinin % 6.3’ünün, öğretmenlerin ise %7.6’sının siber zorbalığa uğradığı bulunmuştur.
Okul yöneticilerinin % 53.2’si, öğretmenlerin % 47.6’sının daha önceden “siber zorbalık” şeklinde bir kavramı duydukları görülmüştür.
Okul yöneticilerinin % 53.2’si öğretmenlerin % 50.5’i okullarındaki öğrencilerin siber zorbalık yaptıklarına şahit olduklarını belirtmişleridr.
Siber zorbalığa karşı herhangi bir önleyici çalışmada bulunan okul yöneticilerinin en fazla yaptıkları önleyici çalışmaların, öğrencileri (% 19.39) ve velileri (% 18.02); öğretmenlerin yaptıkları önleyici çalışmaların ise yine aynı şekilde öğrencileri (% 21.83) ve velileri (% 4.91) bilgilendirmek şeklinde olduğu görülmüştür.
Siber zorbalığa maruz kalan ergenler birçok yönden olumsuz etkilenebilmektedir. Siber zorbalık davranışlarına maruz kalan ergenlerde sosyal ilişkide bozulma,okuldan kaçma,  üzüntü, öfke, endişe, akademik başarısızlık, okul devamsızlığı, okula silah getirme,  yalnızlık, depresyon  ve intihar etme gibi ciddi sorunlar görülmektedir.
Siber zorbalık, çok yönlü bir problemdir ve bu, problemin disiplinler arası bir anlayışla ele alınmasını zorunlu kılmaktadır. İnternetin, çocukları tehdit eden zararlı içeriklerine karşı son dönemlerde ülkemizde de yavaş yavaş farkındalığın oluştuğunu görmekteyiz. Bu anlamda bilgi toplumu olma yolunda bilişim sektöründeki gelişmeler ile internet kullanımının başta çocuklar, gençler ve aile yapısı üzerinde olmak üzere sosyal etkilerinin araştırılması amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) bünyesinde, 'Bilişim ve İnternet Komisyonu' nun kurulmuş olması,  Milli Eğitim Bakanlığı, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği Taslağına Öğrencilerin Bilişim Teknolojilerini kullanımı konularında yeni düzenlemelere yer verilmiş olması sevindiricidir. Mevcut ilk ve ortaöğretim rehberlik programları ile İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde hiçbir şekilde yer almayan siber zorbalığı önleyici uygulama ve çalışmaların ivedi bir şekilde hazırlanıp program ve yönetmeliğe eklenmesi gerekmektedir. Okul Yöneticileri, öğretmenler, öğrenciler ve veliler siber zorbalık davranışlarının üstesinden nasıl gelebilecekleri konusunda yeterli bilgiye sahip değillerdir. Türkiye’de siber zorbalık davranışlarını önleme ve siber mağdur öğrencilerin yaşadıkları problemlerin giderilmesine yönelik henüz müdahale programlarının geliştirilmediği görülmektedir. Bu tür müdahale programlarının geliştirilmesi siber zorbalık davranışlarının önlenmesine ve siber zorbalık mağdurlarının yaşamış oldukları problemlerin azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Milli Eğitim Bakanlığımız tarafından Siber zorbalık davranışları, bu davranışların sebep ve sonuçları, siber mağdurların yaşadığı sorunlar ve bu sorunlara yönelik çözüm önerileriyle ilgili okul yöneticileri, psikolojik danışman ve rehberlik uzmanları, öğretmen, öğrenci ve velilere yönelik konuyla ilgili bilgilendirici çalışmaların yapılması yararlı olacaktır.

KAYNAKÇA

Agatston, P. W., Kowalski, R., &   Limber, S. (2007). Student’s perspective on cyber bullying. Journal of Adolescent Health, 41(6), 59–60.

Arıcak, O. T. (2011). Siber Zorbalık: Gençlerimizi bekleyen yeni tehlike. Kariyer Penceresi, 6, 10–11.

Çankaya, S.  & Karamete, A. (2008).  Eğitsel Bilgisayar Oyunlarının Öğrencilerin Matematik Dersine ve Eğitsel Bilgisayar Oyunlarına Yönelik Tutumlarına Etkisi.Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, Aralık 2008, ss. 115-127.

Dilmaç, B. (2009). Psychological needs as a predictor of cyber bullying: A preliminary report on college students. Educational Sciences: Theory and Practice,  9 (3), 1307–1325.
Erdoğan, İ. (2012). Eğitimde Değişim Yönetimi. Pegem Akademi, 3. Baskı. İstanbul.
Erdur-Baker, Ö. & Kavşut, F. (2007). Cyber bullying: a new face of peer bullying. Eurasian Journal of Educational Research, 27, 31–42.

Hinduja, S., & Patchin, J.W. (2009). Bullying beyond the schoolyard: Preventing and responding to cyberbullying. California: Carwin Pres.
Peker, A.,  Eroğlu, Y.,  & Çitemel, N. (2012). Boyun eğici davranışlar ile siber zorbalık ve siber mağduriyet arasındaki ilişkide cinsiyetin aracılığının incelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. (9) 1, 205–221.

Raskauskas, J., & Stoltz, A.D. (2007). Involvement in traditional and electronic bullying among adolescents. Developmental Psychology, 43,564–575.

Serin, H. (2012).  Ergenlerde Siber Zorbalık / Siber Mağduriyet Yaşantıları ve Bu Davranışlara İlişkin Öğretmen ve Eğitim Yöneticilerinin Görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
Willard, N. ( 2007). Cyberbullying And Cyberthreats:Responding To The Challenge Of Online Social Agression, Threats, And Distress, Champaign Research Press, Illinois.
Yaman, E., Eroğlu, Y. & Peker, A. ( 2011). Başaçıkma stratejileriyle okul zorbalığı ve siber zorbalık. Kaknüs Psikoloji. İstanbul.
Ybarra, M. L., Diener-West, M. & Leaf, P. J. (2007). Examining the overlap in Internet harassment and school bullying: Implications for school intervention. Journal of Adolescent Health, 41, 42–50.