banner

Nobel, ÖSYM’ye gitti!




Nobel'in kapısını son yıllardaki tüm uygulamaları eleştiri oklarına maruz kalan ÖSYM araladı. Nobel Ekonomi Ödülü iki ABD'li ekonomist Roth ve Shapley'e 'eşleştirme' çalışmaları için verildi.

Radikal’in haberine göre, son yıllarda yaptığı uygulamalarla sürekli eleştirilen ÖSYM , Nobel ’in kapısını açtı. Nobel Ekonomi Ödülü’nü ‘eşleştirme’ çalışmalarıyla Amerikalı bilim adamları Alvin E. Roth ve Lloyd S. Shapley kazandı. Ekonomistlerin Nobel ödülüne layık görülen çalışmalarına ise Türk ekonomistler damga vuruyor. Özellikle Roth’un Nobel ödülüne layık görüldüğü üç nedenden iki Türk ekonomistlerle birlikte yaptığı çalışmalar. Roth ile birlikte ‘böbrek takası’ eşleştirmesinde çalışan Prof. Dr. Utku Ünver “Eşleştirme kuramının pek çok yeni uygulaması ortaya çıkmakta ve bu ülkemizi birebir ilgilendiriyor. Mesela üniversite sınavından sonra yapılan yerleştirme yani ÖSYM bunun en güzel uygulaması” diye konuştu.

ABD ’li iki ekonomist Nobel ödülüyle 1.2 milyon doları paylaşacaklar. Prof. Dr. Utku Ünver Radikal ’e ekonomistlerin ne yapmak istediğini ve günlük hayata etkilerini anlattı:

Lloyd Shapley işbirlikçi oyun kuramının gelişmesine en büyük katkıyı yapmış ekonomist ve matematikçi. Bu kuramın bizim günlük hayatımızda en önemli uygulamalarından bir tanesi eşleştirme kuramı. Özellikle vefat eden David Gale ile beraber yaptığı kuramsal katkı Shapley’e ekonomi Nobeli verilmesindeki en büyük neden.

 Peki eşleştirme kuramı günlük hayatta nasıl karşımıza çıkıyor. Pek çok piyasa var ki fiyat mekanizması kullanılmadan çözümleniyor. Mesela okullara öğrenci yerleştirilmesi ya da nakil organlarının dağıtımı. Bu tür malların para ile satılması hem etik hem de kurumsal nedenlerden dolayı mümkün değil. Peki bu mallar ekonomik prensipleri gözeterek (verimlilik ve adillik gibi) nasıl dağıtılacak? Bu soruya yanıt veren kuram eşleştirme kuramı.

Nobel komitesi Roth’a üç nedenle Nobel verilmesini uygun görmüş, bunların ikisi Türk ekonomistlerle beraber yaptığı çalışmalar. Alvin Roth oncelikle Gale ve Shapley’nin geliştirdiği eşleştirme algoritmanın pratikte Amerika’da doktorları hastanelere staj için eşleştirmede kullanılan algoritma ile aynı olduğunu gözlemliyor. Bu nokta piyasa tasarımının başlangıcı olarak kabul edilebilir. Alvin Roth doktor piyasasını yeniden düzenlemede yardımcı oldu. İkincisi Roth aynı zamanda, Gale ve Shapley dışında Türk ekonomist Tayfun Sönmez’in gelişmesinde çok büyük rol oynadığı tek-taraflı eşleştirme (ya da yerleştirme) kuramı diye adlandırabileceğimiz alanda da çalıştı. Tayfun ve yine bir diğer Türk ekonomist Atila Abdulkadiroğlu ile beraber onların geliştirdiği mekanizmaları Boston ve New York ’ta öğrencilerin ilk ve ortadereceli okullara yerleştirilmesi için pratikte uyguladı.

Üçüncü olarak da Roth, Tayfun ve ben, Utku Ünver, canlı donörlerin böbreklerinin takas edilerek uyumlu hastalara verilmesi prensibinden yola çıkan organ takas mekanizmalarını geliştirdik ve bu prensipler ile Amerika ve bütün dünyada binlerce hastaya umut kapısı olacak ‘böbrek takas’ merkezleri kurulmasına yardımcı olduk. Ek olarak her geçen gün eşleştirme kuramının pek çok yeni uygulamasi ortaya çıkmakta, ülkemizi birebir ilgilendiriyor, üniversite sınavından sonra yapılan yerleştirme mesela bunun en güzel uygulaması. Tayfun ilk makallerinden bir tanesinde bunun da Gale Shapley prensipleri ile yapıldığını gösterdi, yalnız kullanılabilecek daha da iyi bir yöntem olduğunu bulmuştu. Böbrek takası ülkemizde de başladı, ama büyük etki yaratması için merkezi bir sistem ile tüm nakil merkezlerinde bizim bulduğumuz mekanizmalara benzer sistemlerle takasların bulunması lazım. Birçok genç Türk ekonomist bu alanda çalışıyor. Hatta uluslararası kongrelere gittiğimizde eşleştirme ve yerleştirme konularına Türklerin ekonomi kuramına katkısı dendiğini de eklemem gerek.

(radikal)

YASAL UYARI:

Yayınlanan köşe yazısı ve haberlerin tüm hakları ESM Yayıncılığa aittir. Kaynak gösterilse dahi köşe yazısı/haberin tamamı özel izin alınmadan kullanılamaz.



Egitimtercihi.com
5846 Sayılı Telif Hakları Kanunu gereğince, bu sitede yer alan yazı, fotoğraf ve benzeri dokümanlar, izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden kesinlikle kullanılamaz. Bilgilerin doğru yansıtılması için her türlü özen gösterilmiş olmakla birlikte olası yayın hatalarından site yönetimi ve editörleri sorumlu tutulamaz.